Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ: «Λευκός καπνός» στις διαπραγματεύσεις Ευρωκοινοβουλίου και Συμβουλίου

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Οι διαπραγματευτικές ομάδες της γερμανική Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) κατέληξαν την Παρασκευή, 18-12-2020, σε προσωρινή συμφωνία για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). 

Με χρηματοδοτικά κονδύλια ύψους 672,5 δισεκατομμύρια ευρώ, ο μηχανισμός αυτός αποτελεί τον πυρήνα του Μέσου Ανάκαμψης της ΕΕ («Next Generation EU»). Θα στηρίξει δημόσιες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις στα κράτη μέλη, βοηθώντας τα να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19, καθώς και τις προκλήσεις που εγείρουν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση.

Η προσωρινή συμφωνία που επιτεύχθηκε καλύπτει σειρά στοιχείων, όπως το πεδίο εφαρμογής του μηχανισμού, οι οριζόντιες αρχές, οι γενικοί κανόνες επιλεξιμότητας για τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τα στοιχεία που θα πρέπει να παρέχονται σε κάθε σχέδιο και τα κριτήρια αξιολόγησης που θα χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τουλάχιστον το 37% των κονδυλίων κάθε σχεδίου θα πρέπει να στηρίζει την πράσινη μετάβαση και τουλάχιστον το 20% τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Η στήριξη θα συνδέεται στενά με τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, οι οποίες προσδιορίζουν τις κύριες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει κάθε κράτος μέλος για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα καθώς και την κοινωνική και οικονομική συνοχή.

Οι ρυθμίσεις διακυβέρνησης έχουν επιβεβαιωθεί όπως συμφωνήθηκαν από τους ηγέτες της ΕΕ. Επιπλέον, το ΕΚ θα συμμετέχει στενότερα στις διαδικασίες καθ’ όλη τη διάρκεια εφαρμογής του μηχανισμού, μεταξύ άλλων μέσω διαλόγου για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα.

Κύρια στοιχεία της συμφωνίας

Η συμφωνία προβλέπει ότι το πεδίο εφαρμογής του RRF θα διαρθρώνεται γύρω από έξι πυλώνες: την πράσινη μετάβαση· τον ψηφιακό μετασχηματισμό· την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας· την κοινωνική και εδαφική συνοχή· την υγεία και την ανθεκτικότητα· τις πολιτικές για την επόμενη γενιά, τα παιδιά και τους νέους, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευτεί να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστήριξε την περασμένη εβδομάδα την πρόταση της Επιτροπής για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που στηρίζουν την κλιματική μετάβαση. Η συμφωνία προβλέπει ότι τουλάχιστον το 37% των δαπανών για τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που θα περιληφθούν στο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας του κάθε κράτους μέλους θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των κλιματικών στόχων. Επιπλέον, όλες οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να τηρούν την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής ζημίας», διασφαλίζοντας κατ' αυτόν τον τρόπο ότι δεν θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν υψηλό βαθμό φιλοδοξίας κατά τον καθορισμό των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων για τη διευκόλυνση της ψηφιακής μετάβασης στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Τουλάχιστον το 20% των δαπανών για τις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που θα περιληφθούν σε κάθε εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη της ψηφιακής μετάβασης.

Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αναμένεται επίσης να συμβάλλουν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων που διαπιστώθηκαν στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, που αποτελεί το πλαίσιο για τον συντονισμό των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών στο σύνολο της Ένωσης.

Η συμφωνία προβλέπει ότι το ΕΚ θα αναλάβει ισχυρό ρόλο στη διακυβέρνηση του RRF. Ο τακτικός «διάλογος για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα» θα δώσει τη δυνατότητα στο Κοινοβούλιο να προσκαλεί την Επιτροπή για συζήτηση διαφόρων ζητημάτων που σχετίζονται με τον Μηχανισμό.

Θα καταρτιστεί και θα δημοσιοποιηθεί πίνακας αποτελεσμάτων που θα παρέχει πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο της εφαρμογής του RRF και των εθνικών σχεδίων.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν ισχυρά μέτρα προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης, ειδικότερα για την πρόληψη της απάτης, της διαφθοράς και της σύγκρουσης συμφερόντων.

Συμφωνήθηκε επίσης ότι το 13% του συνολικού ποσού που προορίζεται για τα κράτη μέλη θα διατεθεί ως προχρηματοδότηση αμέσως μετά την έγκριση των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, έτσι ώστε οι εκταμιεύσεις να ξεκινήσουν το ταχύτερο δυνατόν για να στηρίξουν τη διαφαινόμενη οικονομική ανάκαμψη.

Δηλώσεις

Ο laf Scholz, Ομοσπονδιακός Υπουργός Οικονομικών και Αντικαγκελάριος της Γερμανίας, ως ασκών την  Προεδρία του Συμβουλίου ΕΕ το τρέχον εξάμηνο, δήλωσε τα εξής: “Η σημερινή συμφωνία με το EK για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτελεί το τελευταίο βασικό στοιχείο της ιστορικής δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ανάκαμψη. Με τα 672,5 δισ. eyr;v που διαθέτει, ο μηχανισμός στέλνει ισχυρό μήνυμα ενότητας και αποφασιστικότητας της Ευρώπης απέναντι στην κρίση της πανδημίας COVID-19. Θα δώσει ισχυρή ώθηση στις οικονομίες μας και θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να διαμορφώσουν ένα πιο πράσινο και ψηφιακό μέλλον για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης. Η συμφωνία αυτή συνιστά κρίσιμο βήμα για να μπορέσει να αρχίσει του χρόνου η ροή χρημάτων, για τα οποία υπάρχει μεγάλη ανάγκη.”

Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, δήλωσε: «Διαθέτουμε ένα πρωτόγνωρο χρηματοδοτικό πακέτο για την ώθηση των οικονομιών μας: τον προϋπολογισμό της ΕΕ και το σχέδιό μας για την ανάκαμψη NextGenerationEU. Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα αποτελέσει τον πυρήνα του NextGenerationEU. Χαιρετίζω τη συμφωνία ως ένα σημαντικό βήμα προς τη χρηματοδότηση των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης, θέτοντας παράλληλα τα θεμέλια για μια ισχυρότερη και ανθεκτικότερη Ευρώπη.

Ο εκτελεστικός Αντιπρόεδρος αρμόδιος για μια Οικονομία στην Υπηρεσία των Ανθρώπων, Valdis Dombrovskis, δήλωσε: «Τα τρία κύρια θεσμικά όργανα της ΕΕ κατέληξαν πλέον σε πολιτική συμφωνία για τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, γεγονός το οποίο ανοίγει το δρόμο για τη χορήγηση δανείων και επιχορηγήσεων ύψους 672,5 δισ. ευρώ. Ο Μηχανισμός θα στηρίξει τις εθνικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που θα τονώσουν την ανάκαμψη και θα συμβάλουν στην αναμόρφωση των οικονομιών της ΕΕ, καθιστώντας τις πιο πράσινες και πιο ψηφιακές, με έναν κοινωνικά δίκαιο τρόπο και χωρίς αποκλεισμούς. Τα κράτη μέλη έχουν πλέον τη βεβαιότητα που χρειάζονται για να οριστικοποιήσουν τα εθνικά τους σχέδια προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτήν την πρωτόγνωρη χρηματοδότηση. Θα υποστηρίξουμε τα κράτη μέλη σε κάθε τους βήμα ώστε να αξιοποιήσουν πλήρως αυτήν την ευκαιρία. Στόχος μας τώρα είναι να αρχίσει η ροή των κονδυλίων προς εκείνους που τα χρειάζονται περισσότερο και να δρομολογηθεί πλήρως η συλλογική ανάκαμψη της ΕΕ.»

Ο Επίτροπος αρμόδιος για την Οικονομία, Paolo Gentiloni, δήλωσε: «Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ανοίγει τον δρόμο όχι μόνο για την ανασυγκρότηση της ευρωπαϊκής οικονομίας μετά την πανδημία, αλλά και για τον μετασχηματισμό της. Θέλω να ευχαριστήσω τη γερμανική Προεδρία και τους διαπραγματευτές του EK που συνέβαλαν στην επίτευξη αυτής της ισχυρής συμφωνίας. Έχουμε τώρα μια μοναδική ευκαιρία να υλοποιήσουμε τις περιβαλλοντικές μας δεσμεύσεις, να επιταχύνουμε την ψηφιακή μετάβαση, να ενισχύσουμε τις δεξιότητες και να αντιμετωπίσουμε την ανισότητα. Για να αξιοποιηθεί σωστά αυτή η ευκαιρία, η Επιτροπή και οι εθνικές αρχές θα πρέπει να συνεργαστούν στενά ώστε να εγκρίνουν γρήγορα και στη συνέχεια να υλοποιήσουν αποτελεσματικά μια σειρά από φιλόδοξα και αξιόπιστα εθνικά σχέδια. Καθώς αυτή η θλιβερή χρονιά φτάνει στο τέλος της, ας ατενίσουμε το 2021 με αισιοδοξία και αποφασιστικότητα.»

Επόμενα βήματα

Η προσωρινή συμφωνία θα υποβληθεί πλέον στο EK και το Συμβούλιο προς έγκριση.

Περισσότερες πληροφορίες

Ο RRF είναι το κύριο εργαλείο του μέσου NextGenerationEU, που είναι το σχέδιο της ΕΕ για να εξέλθει ισχυρότερη από την τρέχουσα κρίση. Θα καταστήσει διαθέσιμα 672,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια και επιχορηγήσεις για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων που θα αναλάβουν τα κράτη μέλη. Ο Μηχανισμός θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορονοϊού και στην προσπάθεια να καταστούν οι ευρωπαϊκές οικονομίες και κοινωνίες βιωσιμότερες, ανθεκτικότερες και καλύτερα προετοιμασμένες για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.