Υπηρεσίες διαστημικής γεωσκόπησης και πλοήγησης της ΕΕ: «Κίτρινη κάρτα» από το Ευρ. Ελ. Συνέδριο ως προς την αξιοποίηση των Galileo και Copernicus

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), η χρήση των διαστημικών υπηρεσιών της ΕΕ χρειάζεται πρόσθετη ώθηση. 

Ειδικότερα, η έκθεση του ΕΕΣ αριθ. 07/2021, με τίτλο «Διαστημικά προγράμματα Galileo και Copernicus της ΕΕ: δρομολογήθηκαν οι υπηρεσίες, αλλά η αξιοποίησή τους χρειάζεται περαιτέρω ώθηση», η οποία δημοσιεύθηκε στις 21-04-2021, καταλήγει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει κάνει αρκετά, προκειμένου να εκμεταλλευθεί πλήρως το δυναμικό των διαστημικών προγραμμάτων της. Μολονότι, συγκεκριμένα, τα δορυφορικά προγράμματα Galileo και Copernicus παρέχουν πολύτιμες υπηρεσίες και δεδομένα, χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες ώστε να κεφαλαιοποιηθεί η σημαντική επένδυση που έχει γίνει (περί τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι στιγμής) και να βελτιστοποιηθούν τα οφέλη που αποφέρουν τα προγράμματα αυτά στους πολίτες και στην οικονομία. Οι ελεγκτές κρίνουν ότι χρειάζονται μια συνολική στρατηγική, περισσότερο στοχευμένες δράσεις και καλύτερη χρήση του ρυθμιστικού πλαισίου, ώστε να υποστηριχθεί αποδοτικά η αξιοποίηση των υπηρεσιών.

Επί του παρόντος η ΕΕ διαθέτει τρία δορυφορικά προγράμματα, τα δύο εκ των οποίων απορροφούν τη μερίδα του λέοντος της σχετικής επένδυσης: το Copernicus, που παρέχει δεδομένα από δορυφόρους γεωσκόπησης και το Galileo, ένα παγκόσμιο σύστημα πλοήγησης και εντοπισμού θέσης μέσω δορυφόρου. 

Μέχρι τα τέλη του 2020, για τα διαστημικά προγράμματά της η ΕΕ είχε δαπανήσει 18,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Αναφορικά με την περίοδο 2021-2027, για τα προγράμματα αυτά έχει προβλέψει τη διάθεση άνω των 14 δισεκατομμυρίων ευρώ. Στη στρατηγική της για το 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να μεγιστοποιήσει τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη από τα ευρωπαϊκά διαστημικά προγράμματα. Παρ’ όλα αυτά, δεν καθόρισε ποια ήταν τα επιδιωκόμενα οφέλη, ούτε έθεσε σαφείς τιμές-στόχο και προθεσμίες, διευκρινίζοντας τι πρέπει να επιτευχθεί και μέχρι πότε.

Οι ελεγκτές της ΕΕ διαπίστωσαν ότι η προσέγγιση που εφαρμόζει η Επιτροπή για την εκτίμηση του βαθμού των πιθανών οφελών παρουσίαζε μια σειρά ελλείψεων. Για τον λόγο αυτό, ο οικονομικός αντίκτυπος στην ανάπτυξη και την απασχόληση και τα πραγματικά συνολικά οφέλη από τα προγράμματα είναι άγνωστα και ενδέχεται να έχουν υπερ- ή υποεκτιμηθεί.  

Οι ελεγκτές σημειώνουν ότι το πρόγραμμα Galileo είχε ήδη καθυστερήσει κατά μία οκταετία σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις, όταν ξεκίνησαν οι σχετικές επιχειρήσεις το 2016. Ωστόσο, πρόσφατα σημειώθηκαν σημαντικά βήματα προόδου με την εισαγωγή συμβατών με το Galileo δεκτών, γεγονός που κατέστησε δυνατή τη διείσδυση σε συναφή τμήματα της αγοράς: έξυπνα τηλέφωνα και εφαρμογές στην αυτοκινητοβιομηχανία, λόγου χάριν. Εντούτοις, το αμερικανικό σύστημα GPS, το πρώτο παγκόσμιο σύστημα δορυφορικής πλοήγησης, διατηρεί την ισχυρή διείσδυσή του στην αγορά και θα χρειαστεί χρόνος μέχρις ότου οι χρήστες υιοθετήσουν ευρύτερα το Galileo. Η κατάσταση αυτή εντείνεται περισσότερο από συνεχείς καθυστερήσεις: μολονότι το Galileo διαθέτει λειτουργίες που δεν μπορούν να παρέχουν τα άλλα συστήματα, αυτές δεν είναι ακόμη πλήρως διαθέσιμες. 

Οι ελεγκτές διαπίστωσαν επίσης ότι πολλές βασικές δράσεις για την προώθηση της χρήσης των δεδομένων του Copernicus σε ολόκληρη την ΕΕ δεν ήταν επαρκώς στοχευμένες ή ότι δεν είχαν οδηγήσει σε μεγαλύτερη αξιοποίηση των υπηρεσιών, όπως αναμενόταν. Προκειμένου να αναπτύξουν το πλήρες δυναμικό τους, οι διάφορες εφαρμογές πρέπει να χρησιμοποιούνται πέραν του διαστημικού τομέα. Παρ’ όλα αυτά η χρήση τους περιορίζεται ακόμη σε μεγάλο βαθμό στην κοινότητα των εμπειρογνωμόνων και των επιστημόνων. Μολονότι η πρόσβαση στα δεδομένα του Copernicus έχει βελτιωθεί, εξακολουθεί να παρέχεται από υπερβολικά μεγάλο πλήθος πλατφορμών, ενώ εξακολουθεί να μην υπάρχει μακροπρόθεσμο όραμα για μια αποδοτική πρόσβαση στα δεδομένα αυτά.

Το 2016, στη διαστημική στρατηγική της για την Ευρώπη, η Επιτροπή δεσμεύθηκε να λάβει κανονιστικά μέτρα, προκειμένου να ενθαρρύνει την αξιοποίηση λύσεων που προσφέρονται στο διάστημα. Ωστόσο, μέχρι στιγμής ελάχιστα έχουν γίνει για τον εντοπισμό των κανονιστικών ή διοικητικών φραγμών που παρακωλύουν ενδεχομένως τη χρήση των διαστημικών υπηρεσιών. Η Επιτροπή έχει εκμεταλλευθεί μόνον εν μέρει τη δυνατότητα προώθησης των υπηρεσιών αυτών στην ενωσιακή νομοθεσία ή σε πρότυπα, και οι ελεγκτές προειδοποιούν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά την προώθηση της χρήσης των διαστημικών προγραμμάτων της ΕΕ στην ενωσιακή νομοθεσία ή στα διεθνή πρότυπα. Σε πολλούς συναφείς τομείς, λόγου χάριν στις οδικές μεταφορές και στην εφοδιαστική, στα αυτόνομα αυτοκίνητα και στους δρόμους, οι ρυθμίσεις είναι στην καλύτερη περίπτωση ελλιπείς και στη χειρότερη ανύπαρκτες. 

Δήλωση

«Από τεχνολογική άποψη, η ΕΕ έχει καταφέρει να καταστεί παγκόσμιος παράγοντας όσον αφορά τις υπηρεσίες διαστημικής γεωσκόπησης και πλοήγησης. Ωστόσο, της λείπει μια συνολική προσέγγιση για την υποστήριξη της αξιοποίησης των διαστημικών υπηρεσιών της, ώστε να κεφαλαιοποιήσει πλήρως τη σημαντική δημόσια επένδυση που έχει πραγματοποιηθεί», δήλωσε ο Mihails Kozlovs, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Καθώς τα περισσότερα μέτρα της περιόδου 2021-2027 βρίσκονται ακόμη εν αναμονή της “εκτόξευσής“ τους, ελπίζουμε ότι ο έλεγχός μας θα σημάνει την αντίστροφη μέτρηση για μια σειρά νέων δράσεων που θα βοηθήσουν αποδοτικά την ΕΕ να δρέψει τα πλήρη οφέλη που αποφέρουν αυτά τα πολύτιμα στοιχεία του ενεργητικού της.»

Γενικές πληροφορίες

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) και διάφορες άλλες οντότητες εντός και εκτός ΕΕ διαχειρίζονται από κοινού τα διαστημικά προγράμματα της ΕΕ σε συνεργασία με τα κράτη μέλη.  

 Επί του παρόντος, η ΕΕ διαθέτει τρία εμβληματικά διαστημικά προγράμματα: το Copernicus, το μεγαλύτερο πρόγραμμα γεωσκόπησης στον κόσμο, το Galileo, το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης της Ευρώπης (GNSS), και το EGNOS, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υπέρθεσης για τη Γεωστατική Πλοήγηση. Λόγω του εξαιρετικά ειδικού πεδίου εφαρμογής του και της περιορισμένης οικονομικής σημασίας του, το EGNOS έμεινε εκτός της εμβέλειας του εν προκειμένω ελέγχου.  

Γίνεται υπόμνηση ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως στα εθνικά κοινοβούλια, σε παράγοντες του αντίστοιχου κλάδου και σε εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στα αγγλικά στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)