Εκσυγχρονισμένη Σύμβαση 108: Άπρακτη παρήλθε η ημερομηνία έναρξης ισχύος του τροποποιητικού πρωτοκόλλου

Στις 11 Οκτωβρίου 2023 θα μπορούσε να τεθεί σε ισχύ το πρωτόκολλο για την τροποποίηση της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των ατόμων σε σχέση με την αυτοματοποιημένη επεξεργασία πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα (Σύμβαση 108), σύμφωνα με την πρόβλεψη του άρθρου 37 παρ.2 αυτού.

Διαβάστε σχετικά: Προσωπικά δεδομένα: Επικαιροποιήθηκε η Σύμβαση 108 του Συμβουλίου της Ευρώπης

Το τροποποιητικό πρωτόκολλο προβλέπεται να τεθεί σε ισχύ όταν όλα τα μέρη θα έχουν καταθέσει τις πράξεις κύρωσης, αποδοχής ή έγκρισης στον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ωστόσο, δεδομένου του μεγάλου αριθμού των μερών που χρειάζεται να προβούν σε κύρωση, το πρωτόκολλο επιτρέπει τη «μερική έναρξη ισχύος» για μια μικρότερη ομάδα μερών μετά από πέντε έτη εφόσον τουλάχιστον τριάντα οκτώ μέρη έχουν εκφράσει τη συναίνεσή τους να δεσμευτούν. Η προθεσμία των πέντε ετών συμπληρωνόταν στις 11 Οκτωβρίου 2023.

Ωστόσο, μόλις 28 μέρη έχουν κυρώσει μέχρι σήμερα το πρωτόκολλο, από τα οποία απουσιάζουν και αρκετές χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η οποία έχει υπογράψει στις 6-9-2019 αλλά δεν έχει ακόμη προχωρήσει σε κύρωση.

Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα κύρωσε τη Σύμβαση 108 με τον νόμο 2068/1992, έντεκα χρόνια μετά την υπογραφή της το 1981, ενώ το σχετικό έγγραφο επικύρωσης κατατέθηκε στις 11 Αυγούστου 1995, με έναρξη ισχύος την 1η Δεκεμβρίου.

Αναλυτικότερα, οι 28 χώρες που έχουν κυρώσει το πρωτόκολλο είναι: Αλβανία, Ανδόρρα, Αρμενία, Αυστρία, Βόρεια Μακεδονία, Βοσνία Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Εσθονία, Ισλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Λιθουανία, Λιχτενστάιν, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία, Φινλανδία, καθώς και οι χώρες μη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης Αργεντινή, Μαυρίκιος και Ουρουγουάη.

Από τον κατάλογο αυτό απουσιάζουν οι εξής χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Βέλγιο, Δανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Σουηδία και Τσεχία.

Στις 9 Απριλίου 2019, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε την απόφαση 2019/682 για την εξουσιοδότηση των κρατών μελών να επικυρώσουν, προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πρωτόκολλο για την τροποποίηση της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των ατόμων σε σχέση με την αυτοματοποιημένη επεξεργασία πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα, επισημαίνοντας ότι «Δεδομένου ότι η τροποποιημένη σύμβαση 108 θα περιέχει εγγυήσεις που βασίζονται στις ίδιες αρχές με αυτές που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 και την οδηγία (ΕΕ) 2016/680, η έναρξη ισχύος της θα συμβάλει στην προώθηση των ενωσιακών προτύπων για την προστασία των δεδομένων σε παγκόσμιο επίπεδο, θα διευκολύνει τις ροές δεδομένων μεταξύ της Ένωσης και των τρίτων χωρών-μερών στη σύμβαση 108, θα εξασφαλίσει τη συμμόρφωση των κρατών μελών με τις διεθνείς υποχρεώσεις τους βάσει της σύμβασης 108 και θα καταστήσει δυνατή τη μελλοντική προσχώρηση της Ένωσης στη σύμβαση 108».

Αναλυτικότερα και σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση της Απόφασης του Συμβουλίου:  Τα κράτη μέλη της ΕΕ (επί του παρόντος τα μόνα μέρη στη σύμβαση 108) θα πρέπει να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσουν την ταχεία έναρξη ισχύος του τροποποιητικού πρωτοκόλλου:

Πρώτον, δεδομένου ότι η εκσυγχρονισμένη σύμβαση θα περιέχει, σε μεγάλο βαθμό, παρόμοιες εγγυήσεις όπως ο ΓΚΠΔ και η οδηγία για την προστασία των δεδομένων από τις αστυνομικές αρχές, η (μερική) έναρξη ισχύος θα συμβάλει στην προώθηση των ενωσιακών προτύπων προστασίας των δεδομένων ανά τον κόσμο. Πράγματι, η σύμβαση 108 έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην εξάπλωση του «ευρωπαϊκού προτύπου προστασίας των δεδομένων» σε παγκόσμιο επίπεδο, δεδομένου ότι συχνά χρησιμοποιείται ως πηγή έμπνευσης από χώρες που εξετάζουν τη θέσπιση ή τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας τους για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό σήμερα δεδομένου του αυξανόμενου αριθμού χωρών που θεσπίζουν ανάλογη νομοθεσία σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Η μεγαλύτερη προστασία των προτύπων από τα μέρη της σύμβασης θα διευκολύνει επίσης τις ροές δεδομένων μεταξύ της ΕΕ και των τρίτων χωρών-μερών της σύμβασης. Για αρκετές χώρες, η σύμβαση 108 έχει επίσης αποδειχθεί χρήσιμη προετοιμασία για ενδεχόμενη διαπίστωση της επάρκειας εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο ΓΚΠΔ ενισχύει την πτυχή αυτή, προβλέποντας ρητώς ότι η προσχώρηση στη σύμβαση 108 αποτελεί σημαντικό στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά τη διαπίστωση της επάρκειας. Ακόμη και χωρίς την επάρκεια, ένα υψηλότερο επίπεδο προστασίας (ιδίως όσον αφορά τη διαθεσιμότητα τόσο δικαστικών όσο και εξωδικαστικών μέσων έννομης προστασίας, καθώς και την αποτελεσματική εποπτεία από τις εποπτικές αρχές) θα διευκολύνει την ανταλλαγή δεδομένων που θα βασίζεται σε κατάλληλες εγγυήσεις (ιδίως επειδή ενδέχεται να καταστεί ευκολότερο να επιβληθούν οι εγγυήσεις αυτές στα νομικά συστήματα/στο πλαίσιο των νομικών συστημάτων των μερών).

Δεύτερον, είναι σημαντικό να διατηρηθεί η εκσυγχρονισμένη σύμβαση σε πλήρη συμμόρφωση με τις διατάξεις του ΓΚΠΔ και της οδηγίας για την προστασία των δεδομένων από τις αστυνομικές αρχές, ώστε να επιτρέψει στα κράτη μέλη της ΕΕ να παραμείνουν μέρη της σύμβασης και να τηρούν τις διατάξεις της χωρίς να παραβιάζουν την ενωσιακή νομοθεσία. Αυτό αφορά ειδικότερα τις διατάξεις για την ελεύθερη ροή δεδομένων μεταξύ των μερών, δεδομένου ότι η εκσυγχρονισμένη σύμβαση (σε αντίθεση με το τρέχον κείμενο) περιέχει μια εξαίρεση από τον κανόνα αυτό για τα μέρη «που δεσμεύονται από εναρμονισμένους κανόνες προστασίας κοινούς για τα κράτη μέλη που ανήκουν σε μία περιφερειακή διεθνή οργάνωση». Αυτό θα εξασφαλίσει τη συμμόρφωση από τα κράτη μέλη της ΕΕ παρά τους όρους για τις διεθνείς μεταφορές που περιέχονται στην ενωσιακή νομοθεσία για την προστασία των δεδομένων.

Τρίτον, η τρέχουσα σύμβαση 108 δεν προβλέπει τη δυνατότητα προσχώρησης για διεθνείς οργανισμούς. Το τροποποιητικό πρωτόκολλο το αλλάζει αυτό και, ως εκ τούτου, η έναρξη ισχύος του αποτελεί προϋπόθεση της ΕΕ για τη μελλοντική προσχώρηση στη σύμβαση.