Προτάσεις γεν. εισαγγελέα ΔΕΕ για τα μέτρα του καθεστώτος των Ταλιμπάν σε βάρος των Αφγανών γυναικών

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τις δημοσιευθείσες στις 09.11.2023 προτάσεις του, ο γενικός εισαγγελέας ΔΕΕ Jean Richard de la Tour πρότεινε στο Δικαστηριο να αποφανθεί ότι τα θεσπισθέντα από το καθεστώς των Ταλιμπάν μέτρα που εισάγουν διακρίσεις εις βάρος των Αφγανών γυναικών συνιστούν δίωξη, στο πλαίσιο της οδηγίας 2011/95/ΕΕ, λόγω της σωρευτικής επίδρασής τους.

Κατά τον γενικό εισαγγελέα Jean Richard de la Tour, ένα κράτος μέλος μπορεί να διαπιστώσει την ύπαρξη βάσιμου φόβου δίωξης των Αφγανών γυναικών λόγω του φύλου τους, χωρίς να χρειάζεται να διερευνήσει άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικής κατάστασής τους.

Ιστορικό της υποθέσεως

Μετά την παλινόρθωση του καθεστώτος των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, η κατάσταση των γυναικών επιδεινώθηκε σε βαθμό που μπορεί να γίνει λόγος ακόμη και για άρνηση της ταυτότητάς τους. Το καθεστώς αυτό χαρακτηρίζεται από σώρευση πράξεων και μέτρων που εισάγουν διακρίσεις και περιορίζουν, ή και απαγορεύουν, μεταξύ άλλων, την πρόσβαση των γυναικών στην υγειονομική περίθαλψη και στην εκπαίδευση, την άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας, τη συμμετοχή τους στη δημόσια και πολιτική ζωή, την ελευθερία κίνησης και την άσκηση αθλητικής δραστηριότητας, ενώ παράλληλα τους στερούν την προστασία από την έμφυλη και την ενδοοικογενειακή βία και τους επιβάλλουν να καλύπτουν ολόκληρο το σώμα και το πρόσωπό τους. 

Αυστριακό δικαστήριο ζήτησε από το Δικαστήριο να διευκρινίσει αν τέτοια μεταχείριση μπορεί να χαρακτηριστεί δίωξη η οποία δικαιολογεί τη χορήγηση του καθεστώτος πρόσφυγα. Το αυστριακό δικαστήριο ζήτησε επίσης να διευκρινιστεί αν, για τον σκοπό της αξιολόγησης της αίτησης διεθνούς προστασίας σε εξατομικευμένη βάση, ένα κράτος μέλος μπορεί να διαπιστώσει την ύπαρξη βάσιμου φόβου δίωξης λαμβάνοντας υπόψη αποκλειστικά και μόνον το φύλο της αιτούσας.

Προτάσεις γεν. εισαγγελέα ΔΕΕ​

Με τις δημοσιευθείσες προτάσεις του, ο γενικός εισαγγελέας Jean Richard de la Tour εκτιμά ότι η σώρευση πράξεων και μέτρων που εισάγουν διακρίσεις και θεσπίστηκαν από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν εις βάρος των κοριτσιών και των γυναικών συνιστά δίωξη, στο πλαίσιο της οδηγίας 2011/95/ΕΕ. Συγκεκριμένα, κατά τον γενικό εισαγγελέα, οι εν λόγω πράξεις και τα εν λόγω μέτρα, λόγω της σοβαρότητας των περιορισμών που συνεπάγονται, είναι ικανά να θέσουν σε κίνδυνο τη σωματική ή ψυχική ακεραιότητά τους όσο και οι πλέον άμεσες απειλές για τη ζωή τους. Λόγω της σωρευτικής επίδρασής τους και της σκόπιμης και συστηματικής εφαρμογής τους, τα εν λόγω μέτρα μαρτυρούν μια κοινωνική οργάνωση βασισμένη σε καθεστώς διαχωρισμού και καταπίεσης των κοριτσιών και των γυναικών, οι οποίες αποκλείονται από την κοινωνία των πολιτών και στερούνται το δικαίωμά τους σε αξιοπρεπή και ικανοποιητική ζωή στη χώρα καταγωγής τους. Επομένως, τα εν λόγω μέτρα έχουν ως αποτέλεσμα την κατάφωρη και μετ’ επιτάσεως άρνηση των πλέον ουσιωδών δικαιωμάτων των κοριτσιών και γυναικών λόγω του φύλου τους, στερώντας τους την ταυτότητά τους και καθιστώντας την καθημερινότητά τους αφόρητη.

Επίσης, ο γενικός εισαγγελέας φρονεί ότι το επίμαχο καθεστώς εφαρμόζεται εις βάρος των κοριτσιών και των γυναικών απλώς και μόνο λόγω της παρουσίας τους στην επικράτεια, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ταυτότητα ή η προσωπική κατάστασή τους. Μολονότι μια συγκεκριμένη γυναίκα ενδέχεται να μη θίγεται από ένα ή περισσότερα από τα επίμαχα μέτρα λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, παραμένει εκτεθειμένη σε περιορισμούς και στερήσεις που, μεμονωμένα ή συνολικά εξεταζόμενες, είναι σοβαρές στον βαθμό που απαιτείται ώστε να χαρακτηριστούν δίωξη. Υπό τις συνθήκες αυτές, κατά τη γνώμη του γενικού εισαγγελέα, ένα κράτος μέλος είναι ελεύθερο να θεωρήσει ότι δεν είναι απαραίτητο να αποδειχθεί ότι η αιτούσα θίγεται λόγω ιδιαίτερων χαρακτηριστικών πέραν του φύλου της.

Γίνεται υπόμνηση ότι οι προτάσεις του γενικού εισαγγελέα δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο. Έργο του γενικού εισαγγελέα είναι να προτείνει στο Δικαστήριο, με πλήρη ανεξαρτησία, νομική λύση για την υπόθεση που του έχει ανατεθεί. Η υπόθεση τελεί υπό διάσκεψη στο Δικαστήριο, ενώ η απόφαση θα εκδοθεί αργότερα.

Υπενθυμίζεται ακόμα ότι η προδικαστική παραπομπή παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, να υποβάλουν στο Δικαστήριο ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα. 

Το πλήρες κείμενο των προτάσεων είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο CURIA