Συμφωνία για τη μεταρρύθμιση της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ

• Οι νέες διατάξεις θα προωθήσουν τις επενδύσεις, θα συμβάλουν στην κοινωνική σύγκλιση και θα βελτιώσουν την ανάληψη ευθύνης σε εθνικό επίπεδο
• Οι επικαιροποιημένοι κανόνες ορίζουν ελάχιστα ποσά μέσης μείωσης του ελλείμματος και του χρέους που πρέπει να επιτύχει κάθε κυβέρνηση
• Η περίοδος εντός της οποίας θα πρέπει να επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι μπορεί να παραταθεί, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις θα επιτρέπονται αποκλίσεις από το σχέδιο
• Τα πρώτα εθνικά σχέδια που περιγράφουν τις δαπάνες, τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις θα καταρτιστούν έως τον Σεπτέμβριο του 2024

Η προσωρινή συμφωνία για την οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ θα την καταστήσει σαφέστερη, φιλική προς τις επενδύσεις, πιο προσαρμοσμένη στην κατάσταση κάθε χώρας και πιο ευέλικτη.

Η προσωρινή συμφωνία του Σαββάτου για την οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ θα την καταστήσει σαφέστερη, φιλική προς τις επενδύσεις, πιο προσαρμοσμένη στην κατάσταση κάθε χώρας και πιο ευέλικτη.

Οι νέοι κανόνες, που συμφωνήθηκαν επί της αρχής από τους διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, θα καταστήσουν σαφέστερη και απλούστερη τη τον δημοσιονομικό έλεγχο, εστιάζοντας σε μία μόνο παράμετρο (τις ετήσιες δαπάνες κάθε κυβέρνησης) για την ανάλυση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών. Όλες οι χώρες θα υποβάλλουν μεσοπρόθεσμα σχέδια που θα περιγράφουν τους στόχους των δαπανών τους και τον τρόπο με τον οποίο θα πραγματοποιηθούν οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις. Τα κράτη μέλη με υψηλά επίπεδα ελλείμματος ή χρέους θα λαμβάνουν καθοδήγηση πριν την κατάρτιση των σχεδίων τους σχετικά με το πώς θα πρέπει να διαμορφωθούν οι στόχοι των δαπανών τους. Για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των εθνικών σχεδίων, εισήχθησαν αριθμητικές δικλείδες αναφοράς, τις οποίες θα ακολουθήσουν οι χώρες με υπερβολικό χρέος ή έλλειμμα. Οι κανόνες θα προσθέσουν επίσης νέα έμφαση στο σύστημα για να συμβάλει πλέον ενεργά στην ενίσχυση των δημόσιων επενδύσεων σε τομείς προτεραιότητας. Τέλος, το σύστημα θα είναι περισσότερο προσαρμοσμένο στην κατάσταση κάθε χώρας αντί να εφαρμόζει μια ενιαία προσέγγιση για όλους και θα λαμβάνει καλύτερα υπόψη τις κοινωνικές ανησυχίες.

Δηλώσεις

Η Esther De Lange (ΕΛΚ, Ολλανδία) δήλωσε: «Ήταν αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης. Αναλάβαμε τις ευθύνες μας διασφαλίζοντας ότι οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες είναι ορθοί και αξιόπιστοι, ενώ παράλληλα αφήνουν περιθώρια για τις αναγκαίες επενδύσεις.»

Η Margarida Marques (Σοσιαλιστές, Πορτογαλία) δήλωσε: «Οι νέοι κανόνες θα παρέχουν μεγαλύτερο περιθώριο για επενδύσεις, περισσότερη ευελιξία για τα κράτη μέλη ώστε να εξομαλύνουν τις προσαρμογές τους, αλλά και θα ενισχύσουν την κοινωνική διάσταση του συστήματος. Με μια στοχευμένη και μεσοπρόθεσμη προσέγγιση, σε συνδυασμό με αυξημένη ανάληψη ευθύνης, τα κράτη μέλη θα είναι καλύτερα εξοπλισμένα για να αποτρέψουν τις πολιτικές λιτότητας».

Επενδύσεις

Οι κανόνες θα υποχρεώνουν συγκεκριμένα τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι τα εθνικά τους σχέδια εξηγούν πώς θα γίνουν οι επενδύσεις στους τομείς προτεραιότητας της ΕΕ που αφορούν την κλιματική και την ψηφιακή μετάβαση, την ενεργειακή ασφάλεια και την άμυνα. Οι επενδύσεις που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε αυτούς τους τομείς πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από την Επιτροπή κατά τη σύνταξη της έκθεσής της σχετικά με τις αποκλίσεις ενός κράτους μέλους, δίνοντας έτσι μεγαλύτερο περιθώριο στο εν λόγω κράτος μέλος να υποστηρίξει το αίτημά του για τη μη υπαγωγή του σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

Επιπλέον, οι εθνικές δαπάνες για τη συγχρηματοδότηση προγραμμάτων που λαμβάνουν κονδύλια της ΕΕ θα εξαιρούνται από τις δαπάνες μιας κυβέρνησης, δημιουργώντας περισσότερα κίνητρα για επενδύσεις. Τα σχέδια θα πρέπει επίσης να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις ανάγκες για δημόσιες επενδύσεις, δηλαδή για το πού υπάρχουν επενδυτικά κενά.

​Διασφάλιση της αξιοπιστίας των κανόνων - εγγυήσεις για το έλλειμμα και τη μείωση του χρέους

Οι χώρες με υπερβολικό χρέος θα υπόκεινται σε δικλείδες ασφαλείας που θα τους επιβάλλουν, μεταξύ άλλων, να μειώνουν το χρέος τους κατά μέσο όρο κατά 1% ετησίως εάν το χρέος τους είναι πάνω από το 90% του ΑΕΠ και κατά 0,5% ετησίως κατά μέσο όρο εάν το χρέος τους είναι μεταξύ 60% και 90% του ΑΕΠ. Οι διατάξεις αυτές είναι λιγότερο περιοριστικές από την ισχύουσα απαίτηση ότι κάθε χώρα πρέπει να μειώνει το χρέος ετησίως κατά το 1/20 της υπέρβασης πάνω από το 60%.

Εάν το έλλειμμα μιας χώρας είναι πάνω από το 3% του ΑΕΠ, η απαίτηση θα είναι να μειώνεται σε περιόδους ανάπτυξης στο 1,5% του ΑΕΠ, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα απόθεμα ρευστότητας για δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Θα ισχύουν επίσης πρόσθετα αριθμητικά κριτήρια για το πόσο θα πρέπει να μειώνεται το έλλειμμα ανά έτος.

Μια χώρα με υπερβολικό χρέος δεν θα είναι υποχρεωμένη να το μειώσει κάτω από το 60% μέχρι το τέλος της περιόδου ετών για την οποία ισχύει το σχέδιο. Αντίθετα, μέχρι το τέλος της συμφωνηθείσας περιόδου, η χώρα θα πρέπει να έχει χρέος που θεωρείται ότι βρίσκεται σε «εύλογη καθοδική πορεία».

Χώρος για δημοσιονομικές «ανάσες»

Οι νέοι κανόνες περιέχουν διάφορες διατάξεις που επιτρέπουν περισσότερη ελαστικότητα. Συγκεκριμένα, δίνουν τρία επιπλέον έτη (έναντι των τεσσάρων ετών που προβλέπονται κανονικά) για την επίτευξη των στόχων ενός εθνικού σχεδίου. Αυτός ο πρόσθετος χρόνος θα παρεχόταν, κανονικά, μόνο εάν οι επενδυτικές και μεταρρυθμιστικές δεσμεύσεις που στηρίζουν την παράταση πληρούν ένα καθορισμένο σύνολο κριτηρίων.

Κατόπιν αιτήματος ενός κράτους μέλους, το Συμβούλιο μπορεί να χορηγήσει άδεια απόκλισης από την πορεία των δαπανών μιας χώρας, όταν εξαιρετικές περιστάσεις εκτός του ελέγχου της οδηγούν σε σημαντικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά της. Θα καθορίζεται σχετική προθεσμία σε τέτοιες περιπτώσεις, αλλά η περίοδος αυτή μπορεί να παραταθεί εάν οι εξαιρετικές περιστάσεις εξακολουθούν να υφίστανται. Η παράταση θα είναι μέγιστης διάρκειας ενός έτους και θα μπορεί να χορηγηθεί περισσότερες από μία φορές.

Βελτίωση του διαλόγου και της εθνικής ευθύνης

Πριν από την υποβολή ενός εθνικού σχεδίου, κάθε κράτος μέλος θα πραγματοποιεί συναντήσεις με την Επιτροπή με στόχο το σχετικό σχέδιο να ικανοποιεί όλες τις απαιτήσεις. Για τις χώρες με υπερβολικό έλλειμμα ή χρέος, έως και ένα μήνα πριν η Επιτροπή διαβιβάσει τις κατευθυντήριες γραμμές της σχετικά με την πορεία των δαπανών τους, τα εν λόγω κράτη μέλη μπορούν να αιτηθούν να ξεκινήσει διαδικασία συζήτησης με την Επιτροπή. Και οι δύο μορφές συναντήσεων παρέχουν την ευκαιρία στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη να παρουσιάσουν τα επιχειρήματά τους. Αυτό αναμένεται να διασφαλίσει μια πιο προσαρμοσμένη προσέγγιση και την ανάληψη ευθύνης σε εθνικό επίπεδο.

Ένα κράτος μέλος μπορεί να ζητήσει την υποβολή αναθεωρημένου εθνικού σχεδίου εάν υπάρχουν αντικειμενικές περιστάσεις που εμποδίζουν την εφαρμογή του, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής κυβέρνησης. Στους νέους κανόνες συμφωνήθηκαν επίσης πολλές άλλες διατάξεις για τη βελτίωση του διαθεσμικού διαλόγου σε επίπεδο ΕΕ και μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, με στόχο να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια για τις αποφάσεις που λαμβάνονται και αιτιολόγηση των διαφορετικών απόψεων.

Ο ρόλος των εθνικών ανεξάρτητων δημοσιονομικών οργάνων (δηλ. των μη πολιτικών φορέων που είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο της καταλληλότητας των προϋπολογισμών και των δημοσιονομικών προβλέψεων της κυβέρνησης) ενισχύεται επίσης σημαντικά, με στόχο να συμβάλλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη της ανάληψης εθνικής ευθύνης.

Καλύτερη ενσωμάτωση των κοινωνικών προβληματισμών

Η κοινωνική διάσταση ενισχύεται στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Η Επιτροπή θα καταμετρά τόσο την εφαρμογή των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, όσο και τους κινδύνους για την κοινωνική σύγκλιση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι το εθνικό τους σχέδιο συμβάλλει επίσης στους κοινωνικούς στόχους.

Επιπλέον, τα κυκλικά στοιχεία των δαπανών για τα επιδόματα ανεργίας δεν θα λαμβάνονται υπόψη κατά τον υπολογισμό των δαπανών μιας κυβέρνησης.

Επόμενα βήματα

Οι κανόνες θα τεθούν σε ισχύ πολύ σύντομα μετά τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Τα πρώτα εθνικά σχέδια θα πρέπει να υποβληθούν από κάθε κράτος μέλος έως τις 20 Σεπτεμβρίου 2025.