Η Πολωνία αναγνωρίζει την υπεροχή του δικαίου της Ένωσης και της νομολογίας του ΔΕΕ

​Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με το κράτος δικαίου και τα κονδύλια της ΕΕ για την Πολωνία

ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΩΝΙΑΣ

Πώς αξιολόγησε η Επιτροπή το πρώτο αίτημα πληρωμής της Πολωνίας;

Στις 15 Δεκεμβρίου 2023 η Πολωνία υπέβαλε στην Επιτροπή το πρώτο της αίτημα πληρωμής για την εκταμίευση ύψους 6.3 δισ. EUR (2.7 δισ. EUR σε επιχορηγήσεις και 3.6 δισ. EUR σε δάνεια μετά την αφαίρεση της προχρηματοδότησης) στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ).

Μετά την αξιολόγηση του αιτήματος πληρωμής, η Επιτροπή κατέληξε στο προκαταρκτικό συμπέρασμα ότι η Πολωνία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα 37 ορόσημα και έναν στόχο που καθορίζονται στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου για το πρώτο αίτημα πληρωμής.

Το αίτημα καλύπτει σημαντικά βήματα για την υλοποίηση πέντε επενδύσεων και 25 μεταρρυθμίσεων που θα προωθήσουν θετικές αλλαγές τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις στην Πολωνία και επηρεάζουν βασικούς τομείς, όπως η ανθεκτικότητα και η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, η πράσινη ενέργεια, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η υγεία και η καθαρή κινητικότητα.

Το αίτημα πληρωμής περιλαμβάνει επίσης μέτρα που σχετίζονται με την ενίσχυση σημαντικών πτυχών της ανεξαρτησίας της πολωνικής δικαιοσύνης και τη χρήση του Arachne, ενός εργαλείου ΤΠ που στηρίζει τα συστήματα ελέγχου και ελέγχου των κρατών μελών (τα λεγόμενα «υπερορόσημα»).

Ποια ήταν τα τρία «υπερορόσημα» (“super milestones”) που έπρεπε να εφαρμόσει η Πολωνία με ικανοποιητικό τρόπο για να προετοιμάσει το έδαφος για την εκταμίευση της πρώτης αίτησης πληρωμής;

Το πολωνικό σχέδιο περιλαμβάνει ειδικές διασφαλίσεις για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ. Αυτά τα λεγόμενα «υπερορόσημα», τα οποία έπρεπε να ολοκληρωθούν πριν από οποιαδήποτε πληρωμή μετά από αίτηση πληρωμής, συνίστανται στα εξής:

Δύο ορόσημα που αποσκοπούν στην ενίσχυση σημαντικών πτυχών της ανεξαρτησίας του πολωνικού δικαστικού σώματος, τα οποία απαιτούν την έναρξη ισχύος της μεταρρύθμισης του πειθαρχικού καθεστώτος των δικαστών σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δικαίου της ΕΕ, διασφαλίζοντας ότι:

● το πειθαρχικό τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου καταργείται και αντικαθίσταται από άλλο τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου που πληροί τις απαιτήσεις του δικαίου της ΕΕ για ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο που έχει συσταθεί νομίμως·

● το πειθαρχικό καθεστώς μεταρρυθμίζεται και υπάρχουν διασφαλίσεις ώστε οι δικαστές να μην διατρέχουν πλέον κίνδυνο πειθαρχικής ευθύνης για το περιεχόμενο των αποφάσεών τους ή για την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ· και

● όλοι οι δικαστές που επηρεάζονται από τις αποφάσεις του πειθαρχικού τμήματος έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν επανεξέταση της υπόθεσής τους από νέο τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου εντός σαφούς προθεσμίας και βάσει του νέου καθεστώτος.

Ένα ορόσημο που δεσμεύει την Πολωνία να χρησιμοποιήσει το Arachne, ένα εργαλείο ΤΠ που στηρίζει τα συστήματα λογιστικού και άλλου ελέγχου των κρατών μελών και το οποίο, ως εκ τούτου, διασφαλίζει τις αναγκαίες διασφαλίσεις κατά της απάτης, παρέχοντάς της τη δυνατότητα να συλλέγει δεδομένα σχετικά με τους τελικούς αποδέκτες των κονδυλίων, τους αναδόχους, τους υπεργολάβους και τους πραγματικούς δικαιούχους και να τα καθιστά διαθέσιμα κατόπιν αιτήματος.

Πώς εκπληρώθηκαν ικανοποιητικά τα δύο «υπερορόσημα» που σχετίζονται με την ενίσχυση σημαντικών πτυχών της ανεξαρτησίας της πολωνικής δικαιοσύνης;

Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι η Πολωνία έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα δύο «υπερορόσημα» που αφορούν την ενίσχυση σημαντικών πτυχών της ανεξαρτησίας της πολωνικής δικαιοσύνης.

Ειδικότερα:

Σχετικά με τη διασφάλιση της κατάργησης και της αντικατάστασης του πειθαρχικού τμήματος του Ανωτάτου Δικαστηρίου από άλλο τμήμα, το οποίο πληροί τις απαιτήσεις του δικαίου της ΕΕ για ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο που έχει συσταθεί νομίμως (άρθρο 19 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — ΣΕΕ): η Επιτροπή διαπίστωσε ότι ο νόμος που ψηφίστηκε από την Πολωνία τον Ιούνιο του 2022 («νόμος του Ιουνίου 2022») κατάργησε το πειθαρχικό τμήμα του Ανωτάτου Δικαστηρίου και τον αντικατέστησε από το τμήμα επαγγελματικής ευθύνης, το οποίο αποτελεί ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο που έχει συσταθεί νομίμως.

Σχετικά με τη διασφάλιση της μεταρρύθμισης του πειθαρχικού καθεστώτος και της ύπαρξης διασφαλίσεων ώστε οι δικαστές να μην διατρέχουν πλέον κίνδυνο πειθαρχικής ευθύνης για το περιεχόμενο των αποφάσεών τους ή για την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ: εκτός από τον νόμο του Ιουνίου 2022, η πολωνική κυβέρνηση έχει λάβει διάφορα πρόσθετα μέτρα, ιδίως ένα διάταγμα του υπουργού Δικαιοσύνης του Φεβρουαρίου 2024 που καθορίζει το πλαίσιο για τον διορισμό ad hoc πειθαρχικών επιτρόπων, το οποίο επιτρέπει την παύση αδικαιολόγητων πειθαρχικών διαδικασιών.

Σχετικά με τη διασφάλιση ότι όλοι οι δικαστές που επηρεάζονται από τις αποφάσεις του πειθαρχικού τμήματος έχουν το δικαίωμα επανεξέτασης της υπόθεσής τους από νέο Ανώτατο Τμήμα εντός σαφούς προθεσμίας και βάσει του νέου καθεστώτος: η Επιτροπή διαπίστωσε ότι ο νόμος του Ιουνίου 2022 αντιμετώπισε το ζήτημα αυτό. Όλοι οι δικαστές που είχαν κακώς ανασταλεί επανεντάχθηκαν.

Η Πολωνία αναγνώρισε επίσης επίσημα την υπεροχή του δικαίου της Ένωσης και της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) στο σχέδιο δράσης για το «κράτος δικαίου στην Πολωνία» που υποβλήθηκε στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων στις 20 Φεβρουαρίου 2024. Στο σχέδιο δράσης που υπέβαλε η Πολωνία, επιβεβαιώνεται σαφώς η προσήλωσή της στον σεβασμό της υπεροχής του δικαίου της Ένωσης και της νομολογίας του Δικαστηρίου της ΕΕ (ΔΕΕ). Αυτό περιλαμβάνει την απόφαση του ΔΕΕ της 5 Ιουνίου 2023 (υπόθεση C-204/21) με την οποία ορισμένες διατάξεις του πολωνικού δικαίου σχετικά με τα πειθαρχικά παραπτώματα των δικαστών παραβιάζουν το δίκαιο της ΕΕ, η οποία απαιτεί από όλες τις εθνικές αρχές, και ιδίως από όλα τα εθνικά δικαστήρια, να αφήνουν ανεφάρμοστες τις εν λόγω διατάξεις.

Επιπλέον, η πρόσφατη πολωνική νομολογία, σχετικά με αποφάσεις μετά τον Ιούλιο του 2022, δείχνει ότι οι Πολωνοί δικαστές μπορούν να διενεργούν αποτελεσματικά την εν λόγω επαλήθευση χωρίς να διατρέχουν κίνδυνο πειθαρχικών κυρώσεων. Επιπλέον, οι πολωνικές αρχές δεσμεύτηκαν ρητά να παρακολουθούν, στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης, την αποτελεσματική εφαρμογή των διαδικασιών που επιτρέπουν να επαληθεύεται κατά πόσον ένας δικαστής είναι ανεξάρτητος, αμερόληπτος και θεσμοθετημένος με νόμο, σύμφωνα με το άρθρο 19 της ΣΕΕ. Στο πλαίσιο αυτής της επίσημης δέσμευσης, η Πολωνία υποχρεούται, εάν χρειαστεί, να λάβει διορθωτικά μέτρα για να διασφαλίσει τη διατήρηση του δικαιώματος αυτού.

Από το ενημερωτικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής