Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Δημοσιεύθηκε η ετήσια έκθεση για το κράτος δικαίου - Τι αναφέρει για την Ελλάδα

Δημοσιεύθηκε η έκτη ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου, όπου εξετάζονται οι εξελίξεις στον τομέα του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη.

Σύμφωνα με το σχετικό δελτίο τύπου, πρόκειται για την πρώτη έκθεση στη νέα θητεία της Επιτροπής και αποτυπώνει την επιτυχημένη συνεργασία με τα κράτη μέλη στη βάση μιας προληπτικής και βασισμένης στον διάλογο προσέγγισης για την ενίσχυση του κράτους δικαίου, συνιστά δε σημαντικό κίνητρο για μεταρρυθμίσεις.

Η έκθεση για το κράτος δικαίου και ο ετήσιος κύκλος για το κράτος δικαίου προάγουν την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας, της ασφάλειας και της οικονομίας της Ευρώπης σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον όπου ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των δημοκρατικών συστημάτων δέχεται ολοένα και μεγαλύτερη πίεση. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να διατυπώσει και πάλι την προσήλωσή της στο κράτος δικαίου και να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για την προώθηση και την υπεράσπισή του, στην ήπειρό μας και σε ολόκληρο τον κόσμο.

Όπως και το 2024, η έκθεση δεν καλύπτει μόνο τα 27 κράτη μέλη, αλλά περιλαμβάνει και τέσσερα κεφάλαια ανά χώρα, τα οποία καλύπτουν τις εξελίξεις στην Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, και τη Σερβία. 

Η φετινή έκθεση επιβεβαιώνει τη θετική πορεία σε πολλά κράτη μέλη, καθώς έχουν σημειωθεί σημαντικές μεταρρυθμίσεις στους τέσσερις βασικούς τομείς που καλύπτει η έκθεση: δικαιοσύνη, καταπολέμηση της διαφθοράς, ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και θεσμικές εγγυήσεις και διακρίσεις εξουσιών.

Μολονότι σε ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να υπάρχουν ζητήματα, και σε κάποιες περιπτώσεις η κατάσταση είναι σοβαρή, συνολικά η συμμετοχή στη διαδικασία παραμένει έντονη και τα κράτη μέλη έχουν τακτοποιήσει έναν σημαντικό αριθμό από τις συστάσεις του 2024, εν όλω ή εν μέρει.

Το πόρισμα για την Ελλάδα

Στην Ελλάδα, μετά από πρόσφατη μεταρρύθμιση, το δικαστικό σώμα συμμετέχει στους διορισμούς στις ανώτατες θέσεις δικαστικών. Το δικαστικό σώμα προτείνει πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του κοινού στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Η απόφαση κίνησης πειθαρχικής διαδικασίας κατά δικαστών για λόγους που συνδέονται με το περιεχόμενο των αποφάσεών τους αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης εντός του δικαστικού σώματος. Αναλαμβάνονται σημαντικές μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με το κράτος δικαίου, στο πλαίσιο διαλόγου με την Επιτροπή, χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και υποστηρίζονται από το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης. Η υλοποίηση του νέου δικαστικού χάρτη στην πολιτική και ποινική δικαιοσύνη και τα έργα για τη βελτίωση του επιπέδου ψηφιοποίησης προχωρούν ικανοποιητικά. Οι επιχειρήσεις εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για τις προσπάθειες προώθησης της χρήσης εναλλακτικών τρόπων επίλυσης διαφορών, στις οποίες συγκαταλέγονται και σχέδια για την αναθεώρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας. Η διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών εξακολουθεί να εγείρει σοβαρές προκλήσεις και, παρόλο που οι αρχικές ενδείξεις από την εφαρμογή των πρόσφατων μεταρρυθμίσεων είναι ενθαρρυντικές, είναι ακόμη νωρίς για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. 

Αναπτύσσεται νέο εθνικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς και η Εθνική Αρχή Διαφάνειας διαθέτει νέο συμβούλιο διοίκησης. Έγιναν οργανωτικές αλλαγές στην αστυνομία με σκοπό την καλύτερη καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και τη βελτίωση των πειθαρχικών διαδικασιών. Βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας διαλειτουργικό κοινό σύστημα διαχείρισης υποθέσεων, καθώς συνεχίζονται οι προσπάθειες για τη βελτίωση του ιστορικού επιδόσεων όσον αφορά τη δίωξη και τις τελεσίδικες αποφάσεις σε υποθέσεις διαφθοράς, μεταξύ άλλων σε υποθέσεις σε υψηλό επίπεδο. Η αναδιοργάνωση της αστυνομίας αποσκοπεί στην ενίσχυση της ακεραιότητας. Ο νόμος για τις δηλώσεις περιουσιακών στοιχείων αναθεωρήθηκε προκειμένου να διευκολυνθεί η διαδικασία υποβολής και επαλήθευσης των δηλώσεων οικονομικών συμφερόντων. Οι τροποποιήσεις των κανόνων για τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων προβλέπουν σαφέστερους λόγους για την επιστροφή ή την αναστολή της κρατικής χρηματοδότησης. Η αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των κανόνων για την άσκηση πίεσης ή επιρροής από ομάδες συμφερόντων έχει βελτιωθεί, αλλά απαιτούνται περαιτέρω μέτρα. Οι προσπάθειες για τον μετριασμό των κινδύνων διαφθοράς στις δημόσιες συμβάσεις και τη βελτίωση των διαδικασιών αδειοδότησης θεωρούνται θετικές εξελίξεις από τις επιχειρήσεις.

Οι πόροι της ρυθμιστικής αρχής των μέσων μαζικής επικοινωνίας έχουν ενισχυθεί, καθώς έχει αυξηθεί ο αριθμός των εργαζομένων, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την ανεξαρτησία και τη χρηματοδότησή της. Οι νέες διαδικασίες διορισμού σε όργανα διοίκησης εισάγουν θετικές αλλαγές, ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο και την πολιτική ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων μαζικής επικοινωνίας. Η διαφάνεια όσον αφορά την ιδιοκτησία των μέσων μαζικής επικοινωνίας ενισχύεται από τη συνεχιζόμενη λειτουργία του μητρώου έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου. Τον Ιούνιο του 2025 θεσπίστηκε νέος νόμος για την ενίσχυση της δημοσιότητας και της διαφάνειας στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, την ενίσχυση της συντακτικής ανεξαρτησίας και των θεσμικών διασφαλίσεων όσον αφορά τη διαφήμιση φορέων του Δημοσίου, την ενυπόγραφη δημοσιογραφία και την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Το νομικό πλαίσιο σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε έγγραφα έχει βελτιωθεί σημαντικά, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την εφαρμογή του. Έχουν σημειωθεί αρκετές θετικές εξελίξεις στο τοπίο για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, αν και εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στην πράξη.  Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την περαιτέρω ανάπτυξη μέτρων που εγκρίθηκαν σε 1 προηγούμενα έτη αποτελούν σημαντικά βήματα όσον αφορά τις νομοθετικές και μη νομοθετικές διασφαλίσεις για τη βελτίωση της προστασίας των δημοσιογράφων, ιδίως όσον αφορά τις καταχρηστικές αγωγές.

H θετική τάση αποφυγής της θέσπισης νομοθεσίας με τη διαδικασία του επείγοντος συνεχίζεται, και γίνεται σεβαστό το εκ του νόμου προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα για τις δημόσιες διαβουλεύσεις, παρόλο που η συμμετοχή και η διαφάνεια στη νομοθετική διαδικασία θα μπορούσαν να βελτιωθούν περαιτέρω. Καταβάλλονται προσπάθειες για να διασφαλιστεί ότι το δικαστικό σώμα συμμετέχει περισσότερο στην εποπτεία του καθεστώτος ασυλίας των μελών της κυβέρνησης. Εξακολουθούν να υπάρχουν οι προκλήσεις που εντοπίστηκαν στο παρελθόν όσον αφορά το διορισμό των μελών των ανεξάρτητων αρχών που έχουν συσταθεί δυνάμει του Συντάγματος. Η πρόοδος όσον αφορά τη δικαστική έρευνα μετά το ναυάγιο της Πύλου αποτελεί θετική εξέλιξη ώστε να αρχίσουν να αντιμετωπίζονται οι ελλείψεις στη διερεύνηση περιστατικών αυθαιρεσίας στα οποία εμπλέκονται όργανα επιβολής του νόμου. Η συνδιαλλαγή με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δεν έχει ακόμη λάβει τακτικό και διαρκή χαρακτήρα.

Πηγή: greece.representation.ec.europa.eu