logo-print

Προσβολή προσωπικότητας μέσω twitter

Δικάζεται κατά τη διαδικασία των διαφορών λόγω ζημίας προκληθείσας διά του τύπου (απόφαση ΠΠρΑθ 1767/2015)

Κατά τη διάταξη του άρθρου 57 του Αστικού Κώδικα, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του, νοούμενη ως το προστατευόμενο από το Σύνταγμα (άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1, 2) σύνολο των αξιών που απαρτίζουν την ουσία του ανθρώπου, έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον, ενώ κατά τη διάταξη του άρθρου 59 ΑΚ, σε περίπτωση που η παράνομη προσβολή της προσωπικότητας υπήρξε και υπαίτια, το Δικαστήριο μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον προσβολέα να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη του προσβληθέντος, ιδίως με την πληρωμή χρηματικού ποσού, ή με δημοσίευμα ή με ο,τιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις.

Από τις ανωτέρω, δε, διατάξεις προκύπτει ότι καθιερώνεται αντικειμενική ευθύνη του προσβάλλοντος, μόνον ως προς την αξίωση άρσης της προσβολής και παράλειψής της στο μέλλον, ενώ για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης, με την επιδίκαση ορισμένου χρηματικού ποσού, με δημοσίευμα ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο κρίνεται αναγκαίο και πρόσφορο κατά τις περιστάσεις, απαιτείται και το στοιχείο της υπαιτιότητας.

Προσβολή, δε, της προσωπικότητας δημιουργείται με οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη τρίτου, με την οποία διαταράσσεται η κατάσταση που υπάρχει σε μία ή περισσότερες εκδηλώσεις της σωματικής, ψυχικής, πνευματικής και κοινωνικής ατομικότητας του βλαπτομένου κατά τη στιγμή της προσβολής. Έτσι, προσβολή προσωπικότητας συνιστούν, πλην άλλων, και πράξεις, που περιέχουν ονειδισμό ή αμφισβήτηση της προσωπικής και επαγγελματικής προσωπικότητας ορισμένου προσώπου, ακόμη και αν αυτές το καθιστούν απλώς ύποπτο, ότι μετέρχεται ανέντιμες μεθόδους κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του, ή άλλων εκφάνσεων της ζωής του. Η προσβολή είναι παράνομη όταν η επέμβαση στην προσωπικότητα του άλλου δεν είναι επιτρεπτή από το δίκαιο ή γίνεται σε ενάσκηση δικαιώματος, το οποίο, όμως, είναι από απόψεως έννομης τάξης μικρότερης σπουδαιότητας, είτε ασκείται καταχρηστικά. Ενόψει, δε, της σύγκρουσης των προστατευόμενων αγαθών προς τα προστατευόμενα αγαθά της προσωπικότητας των άλλων ή προς το συμφέρον της ολότητας, θα πρέπει να αξιολογούνται και να σταθμίζονται στη συγκεκριμένη περίπτωση τα συγκρινόμενα έννομα αγαθά και συμφέροντα για τη διακρίβωση της ύπαρξης προσβολής του δικαιώματος επί της προσωπικότητας και του παρανόμου χαρακτήρα της.

Εξάλλου, η προσβολή της προσωπικότητας μπορεί να προέλθει και από ποινικά κολάσιμη πράξη, όπως εξύβριση, απλή δυσφήμηση ή συκοφαντική δυσφήμηση, που προβλέπονται και τιμωρούνται από τις διατάξεις των άρθρων 361, 362 και 363 ΠΚ. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 362 και 363 ΠΚ, όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη του, διαπράττει το έγκλημα της δυσφήμισης, και αν το γεγονός αυτό είναι ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι τούτο είναι ψευδές, τότε διαπράττει το έγκλημα της συκοφαντικής δυσφήμισης. Έτσι, για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης αμφοτέρων των ως άνω εγκλημάτων απαιτείται ισχυρισμός ή διάδοση από τον υπαίτιο, με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο ενώπιον τρίτου, για κάποιον άλλο γεγονότος που θα μπορούσε να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή του, ενώ στην περίπτωση της συκοφαντικής δυσφήμισης το γεγονός απαιτείται να είναι ψευδές και ο υπαίτιος να γνώριζε την αναλήθειά του. Ως ισχυρισμός θεωρείται η ανακοίνωση προερχόμενη ή εξ ιδίας πεποιθήσεως ή γνώμης ή εκ μεταδόσεως από τρίτο πρόσωπο. Αντίθετα, διάδοση υφίσταται, όταν λαμβάνει χώρα μετάδοση της από άλλον γενομένης ανακοίνωσης. Ο ισχυρισμός ή η διάδοση επιβάλλεται να γίνεται ενώπιον τρίτου. Αυτό το οποίο αξιολογείται είναι το γεγονός, δηλαδή οποιοδήποτε συμβάν του εξωτερικού κόσμου, αναγόμενο στο παρόν ή παρελθόν, υποπίπτον στις αισθήσεις και δυνάμενο να αποδειχθεί. Αντικείμενο προσβολής είναι η τιμή και η υπόληψη του φυσικού προσώπου. Ο Νόμος θεωρεί ως προστατευόμενο αγαθό την τιμή ή την υπόληψη του προσώπου, το οποίο είναι μέλος μιας οργανωμένης κοινωνίας και κινείται στο πλαίσιο της συναλλακτικής ευθύτητας. Η τιμή του προσώπου θεμελιώνεται επί της ηθικής αξίας, η οποία πηγή έχει την ατομικότητα και εκδηλώνεται με πράξεις ή παραλείψεις. Δεν αποκλείεται στην έννοια του γεγονότος να υπαχθούν η έκφραση γνώμης ή αξιολογικής κρίσης, ακόμη δε και χαρακτηρισμός, οσάκις αμέσως ή εμμέσως υποκρύπτονται συμβάντα και αντικειμενικά εκδηλωτικά στοιχεία, τα οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση συνιστούν προσβολή της προσωπικότητας, δηλαδή μόνον όταν συνδέονται και σχετίζονται με το γεγονός κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ουσιαστικώς να προσδιορίζουν την ποσοτική και ποιοτική του βαρύτητα, άλλως μπορεί να αποτελούν εξύβριση κατά τη διάταξη του άρθρου 361 ΠΚ (περί όλων των ανωτέρω, βλ. ενδεικτικά ΑΠ 456/2014, ΑΠ 531/2014, ΑΠ 931/2014, ΑΠ 1230/2014, ΑΠ 471/2013, ΑΠ 882/2013, ΑΠ 109/2012,ΑΠ 500/2012, ΑΠ 285/2012, ΑΠ 967/2011, ΑΠ 179/2011, ΑΠ 387/2005 δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).ΙΙ.

Περαιτέρω, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 681 Δ παρ. 1 ΚΠολΔ, κατά την ειδική διαδικασία των άρθρων 666 παρ. 1, 667, 671 παρ. 1-3, 672 και 673-676 του ιδίου ως άνω Κώδικα, δικάζονται από το καθ’ ύλην αρμόδιο Δικαστήριο οι πάσης φύσεως διαφορές, που αφορούν σε αποζημιώσεις οποιασδήποτε μορφής περιουσιακής ζημίας ή ηθικής βλάβης, που προκλήθηκε δια του τύπου ή με ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές, ως και οι συναφείς προς αυτές αξιώσεις προστασίας της προσωπικότητας των προσβληθέντων. Στην έννοια, δε, του τύπου, κατά την προρρηθείσα διάταξη, υπάγεται και η δημοσίευση, μέσω ηλεκτρονικού εγγράφου, στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα οποιαδήποτε προσβολή της προσωπικότητας πραγματοποιείται μέσω διαδικτύου («internet»), να συνιστά δια του τύπου προσβολή και να εκδικάζεται κατά την ανωτέρω ειδική διαδικασία (ΑΠ 1652/2013 ΝοΒ 2014.616, ΕφΑθ 3071/2014, ΕφΔωδ 220/2013ΔιΜΕΕ 2014.198,ΕφΔωδ 36/2011, δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΠειρ 680/2009, δημ. ΤΝΠ ΔΣΑ, ΕφΑθ 8962/2006ΕλλΔνη 2007.1518,ΠΠρΑθ 1465/2014, δημ., ΠΠρΑθ 6411/2013 ΕλλΔνη 2014.821, ΠΠρΑθ 6148/2013, δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, βλ. και Α. Βαθρακοκοίλη, Διαδικασία διαφορών από προσβολές με δημοσιεύματα ή ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές, Σάκκουλας Αθήνα-Θεσ/νίκη, έκδοση 2008, σ. 17). Επομένως, τέτοιου είδους προσβολή μπορεί να προκληθεί, πλην άλλων, και μέσω ιστολογίων («blogs»), ήτοι διαδικτυακών ημερολογίων, που περιλαμβάνουν υπερζεύξεις («hyperlinks») και καταχωρίσεις απόψεων, έχουν, δε, ως «βασική μονάδα» τους, τις καταχωρίσεις και όχι τις εκάστοτε «σελίδες» (pages), όπως συμβαίνει με τους ιστότοπους (websites). Ο κάτοχος-διαχειριστής του διαδικτυακού ημερολογίου (blogger), ο οποίος μπορεί να είναι επώνυμος, ανώνυμος ή με ψευδώνυμο, καταγράφει, ανακοινώνει και καταθέτει τις απόψεις του σε αυτό, για διάφορα ζητήματα, ενώ τα ιστολόγια είναι δυνατό να συνδέονται με άλλους ιστοτόπους, ιστοσελίδες και blogs και να επιτρέπουν στους χρήστες-αναγνώστες τους να απαντήσουν στις απόψεις του γράφοντος, ανακοινώνοντας στο ίδιο ιστολόγιο τα δικά τους σχόλια, που είναι, επίσης, αναγνώσιμα από όλους τους τρίτους χρήστες του διαδικτύου. Τα ιστολόγια συντηρούν οι χρήστες τους (bloggers), που ανταλλάσσουν απόψεις μέσω αυτών, ενώ αποτελούν διαδραστικά μέσα, τα οποία διαφέρουν από τις ιστοσελίδες, που διατηρούν στο διαδίκτυο τα μέσα ενημέρωσης, διότι η διαμόρφωση του περιεχομένου τους δεν αποφασίζεται μόνον από τους κατόχους-διαχειριστές τους, αλλά και από όλους τους χρήστες-αναγνώστες των ιστολογίων (πρβλ. Σ. Τάσση, Διαδίκτυο και ελευθερία έκφρασης - Το πρόβλημα των Blogs, ΔιΜΕΕ, 2006.518 επ.). Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό, ότι ακόμη και στην περίπτωση που ο κάτοχος-διαχειριστής μπορεί, με τη χρήση στοιχείων προσβάσεως, να επιλέξει ποιοι από τους χρήστες-αναγνώστες επιτρέπεται να αναρτήσουν δικά τους σχόλια στο ιστολόγιό του, εν τούτοις δεν είναι σε θέση να ελέγξει το αληθές ή όχι των χορηγούμενων από τον εκάστοτε αναγνώστη προσωπικών του δεδομένων, διότι είναι πολύ πιθανόν ο αναγνώστης να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο, οπότε είναι δυσχερέστατη η αποκάλυψη της πραγματικής του ταυτότητας (ΕφΘρακ 91/2012 ΔιΜΕΕ 2012.230).

Εξάλλου, το «Twitter», το οποίο έχει τεθεί σε δημόσια διαδικτυακή χρήση ήδη από τον Ιούλιο του έτους 2006, αποτελεί μία διαδικτυακή πλατφόρμα κοινωνικής δικτυώσεως, που αποσκοπεί στην προώθηση του δημοσίου διαλόγου και στην ενημέρωση τόσο των ενεργοποιημένων χρηστών του, οι οποίοι διαθέτουν προσωπικό λογαριασμό σε αυτό, όσο και των εν γένει χρηστών του διαδικτύου. Ειδικότερα, στο πλαίσιο αυτού του ιστοχώρου, κάθε χρήστης του διαδικτύου δύναται να δημιουργήσει δωρεάν το δικό του προσωπικό λογαριασμό (προφίλ), χρησιμοποιώντας διακριτό όνομα χρήστη («username»), τον οποίο (λογαριασμό) μπορεί να διαμορφώσει με το περιεχόμενο που επιθυμεί, εκθέτοντας σε αυτόν διάφορες προσωπικές του πληροφορίες, όπως σύντομο βιογραφικό του, οπτικοακουστικό υλικό (εικόνες, φωτογραφίες και βίντεο) κ.λπ. Η εν λόγω, δε, διαδικτυακή πλατφόρμα λειτουργεί διαδραστικά μεταξύ των συνδεδεμένων μελών του, καθώς κάθε χρήστης μπορεί, ως ακόλουθος («follower») άλλου χρήστη, να παρακολουθήσει τη δραστηριότητα του τελευταίου, δια της διαδικτυακής αυτής υπηρεσίας. Δεν είναι απαραίτητο, όμως, για δύο χρήστες να ακολουθεί ο ένας τον άλλον. Έτσι, κάθε χρήστης ακολουθεί όποιους επιθυμεί και ακολουθείται από οποιονδήποτε. Περαιτέρω, οι συνδεδεμένοι χρήστες, μετά τη δημιουργία του προσωπικού τους λογαριασμού, δύνανται να προβαίνουν σε αναρτήσεις (δημοσιεύσεις) σύντομων κειμένων, που αποκαλούνται τουΐτς («tweets»), με μέγιστο όριο χαρακτήρων τους εκατόν σαράντα (140).

Τα μηνύματα, ωστόσο, αυτά μπορούν να προβληθούν και να αναγνωσθούν και από μη συνδεδεμένους χρήστες του διαδικτύου, εφόσον ο κάτοχος του λογαριασμού έχει προεπιλέξει τη δημόσια προβολή τους. Επομένως, το Twitter, ως διαδικτυακό μέσο κοινωνικής δικτυώσεως («socialnetwork»), αλλά και ως υπηρεσία ιστολογίων σε μικρότερη κλίμακα, ένεκα της περιορισμένης εκτάσεως των αναρτήσεων σε αυτά («micro-blogging»), δίδει τη δυνατότητα σε κάθε συνδεδεμένο χρήστη του να δημιουργήσει το προσωπικό του ιστολόγιο, ενώ επιτρέπει σε αυτούς (χρήστες) να προβαίνουν σε σύντομες δημοσιεύσεις και να επικοινωνούν μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας απόψεις, σχόλια και πληροφορίες Επομένως, προσβολή προσωπικότητας, τελεσθείσα μέσω της εν λόγω πλατφόρμας κοινωνικής δικτυώσεως από ορισμένο χρήστη, συνιστά δια του τύπου προσβολή, σύμφωνα με τα ανωτέρω καταφασκόμενα, ενώ η αναφυόμενη εξ αυτής διαφορά υπάγεται προς εκδίκαση από το καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμόδιο Δικαστήριο, κατά την ειδική διαδικασία του άρθρου 681 Δ ΚΠολΔ.

Δρ. Ευάγγελος Μαργαρίτης

Ο Δρ. Ευάγγελος Μαργαρίτης είναι Δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω. Υπηρετεί στη Διεύθυνση Νομικών Υπηρεσιών Εισηγμένης στο Χρηματιστήριο Αθηνών Εταιρεία Ανάπτυξης και Αξιοποίησης Ακινήτων. Διατέλεσε Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Αστικού Δικαίου στη Νομική...

Διαδίκτυο & τεχνητή νοημοσύνη στο ελληνικό δίκαιο

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΕΚΟΣ

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ & ΔΙΚΑΙΟ

Τεχνητή νοημοσύνη, μεταφορές & ευθύνη των μεταφορέων στο Ελληνικό Δίκαιο