Αποζημίωση επιβατών για καθυστέρηση σε περίπτωση πτήσεων ανταπόκρισης που εκτελούνται από διαφορετικές αεροπορικές εταιρίες και δίκαιο ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 6-10-2022 απόφασή του το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι το δικαίωμα αποζημίωσης επιβατών αερομεταφορών που υπόκεινται σε μεγάλες καθυστερήσεις ισχύει για πτήσεις ανταπόκρισης που εκτελούνται από διαφορετικούς αερομεταφορείς.

Ιστορικό της υπόθεσης

Επιθυμώντας να μεταβεί, στις 25 Ιουλίου 2018, από τη Στουτγάρδη (Γερμανία) στο Κάνσας Σίτι (Ηνωμένες Πολιτείες), μία επιβάτις συνήψε σύμβαση μεσιτείας με ταξιδιωτικό πρακτορείο, εκδίδοντας μέσω αυτού ενιαίο ηλεκτρονικό εισιτήριο, αφενός, για μία πτήση μεταξύ Στουτγάρδης και Ζυρίχης (Ελβετία), την οποία θα εκτελούσε η Swiss International Air Lines AG, και, αφετέρου, για δύο πτήσεις μεταξύ, αντιστοίχως, Ζυρίχης και Φιλαδέλφειας (Ηνωμένες Πολιτείες) και Φιλαδέλφειας και Κάνσας Σίτι, οι οποίες θα εκτελούνταν από την American Airlines. Ο αριθμός του εν λόγω εισιτηρίου αναγραφόταν στις κάρτες επιβιβάσεως για τις πτήσεις αυτές. Επιπλέον, από τη δικογραφία στη διάθεση του Δικαστηρίου προκύπτει ότι το εν λόγω εισιτήριο ανέφερε την American Airlines ως πάροχο υπηρεσιών και περιείχε ενιαίο αριθμό κρατήσεως θέσεων («Filekey») για το σύνολο του προαναφερθέντος ταξιδιού. Το ταξιδιωτικό πρακτορείο εξέδωσε τιμολόγιο με ενιαία «τιμή χρήστη» για το σύνολο του εν λόγω ταξιδιού, καθώς και για την επιστροφή από το Κάνσας Σίτι στη Στουτγάρδη, μέσω Σικάγου (Ηνωμένες Πολιτείες) και Λονδίνου (Ηνωμένο Βασίλειο).

Ενώ οι πτήσεις μεταξύ Στουτγάρδης και Ζυρίχης και Ζυρίχης και Φιλαδέλφειας πραγματοποιήθηκαν όπως είχε προγραμματισθεί, η πτήση μεταξύ Φιλαδέλφειας και Κάνσας Σίτι είχε καθυστέρηση μεγαλύτερη των τεσσάρων ωρών κατά την άφιξη.

Ενώπιον των γερμανικών δικαστηρίων, η flightright, στην οποία μεταβιβάστηκαν τα δικαιώματα που προέκυψαν από την καθυστέρηση αυτή, ζήτησε από την American Airlines την καταβολή αποζημιώσεως ύψους 600 ευρώ, δυνάμει του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο γʹ, του κανονισμού (ΕΚ) 261/2004.

Η απόρριψη της αγωγής σε πρώτο βαθμό επικυρώθηκε κατ’ έφεση από το Landgericht Stuttgart (περιφερειακό δικαστήριο Στουτγάρδης, Γερμανία), το οποίο έκρινε ότι η American Airlines δεν ήταν ο πραγματικός αερομεταφορέας που εκτέλεσε πτήση με αναχώρηση από το έδαφος κράτους μέλους, οπότε ο κανονισμός (ΕΚ) 261/2004 δεν είχε εφαρμογή στην περίπτωσή της και, ως εκ τούτου, δεν οφειλόταν καμία αποζημίωση βάσει του οικείου κανονισμού. Κατά το ως άνω δικαστήριο, από κανένα στοιχείο δεν προέκυπτε ότι η εναγομένη της κύριας δίκης είχε δεσμευθεί να εκτελέσει τη μεταφορά της συγκεκριμένης επιβάτιδος από τη Στουτγάρδη στο Κάνσας Σίτι, ούτε ότι είχε αναλάβει τη μεταφορά αυτή σε εκτέλεση συμφωνίας πτήσεων με κοινό κωδικό.

Κατόπιν αυτού, η flightright άσκησε αναίρεση ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, ήτοι του Bundesgerichtshof (Ανωτάτου Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου, Γερμανία), το οποίο εκτίμησε ότι η επίλυση της διαφοράς εξαρτάται από την ερμηνεία των άρθρων 2, 3 και 7 του κανονισμού (ΕΚ) 261/2004 καθώς και, ενδεχομένως, της Συμφωνίας ΕΚ-Ελβετίας.

Πρώτον, το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ότι, στην προκειμένη περίπτωση, ο εν λόγω κανονισμός έχει εφαρμογή, σύμφωνα με το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, εάν οι τρεις επίμαχες πτήσεις που συναποτελούν τη μεταφορά από τη Στουτγάρδη στο Κάνσας Σίτι πρέπει να θεωρηθούν ως «ενιαίο σύνολο» κατά την έννοια της νομολογίας του Δικαστηρίου, ιδίως των αποφάσεων της 31ης Μαΐου 2018, Wegener, C‑537/17, και της 11ης Ιουλίου 2019, České aerolinie, C‑502/18.

Κατά το αιτούν δικαστήριο, μολονότι από τη νομολογία αυτή προκύπτει ότι δύο ή περισσότερες πτήσεις οι οποίες αποτέλεσαν αντικείμενο ενιαίας κρατήσεως πρέπει, ως πτήση με άμεση ανταπόκριση, να θεωρηθούν ως ενιαίο σύνολο για τους σκοπούς του δικαιώματος αποζημιώσεως που προβλέπει ο κανονισμός (ΕΚ) 261/2004, τίθεται το ζήτημα αν, για να θεωρηθεί ότι υφίσταται ενιαία κράτηση, αρκεί ένα ταξιδιωτικό πρακτορείο να συνδυάζει τις πτήσεις που εκτελούνται από διαφορετικούς αερομεταφορείς σε μία και την αυτή πράξη μεταφοράς, να χρεώνει για αυτή μια συνολική τιμή στον επιβάτη και να εκδίδει ενιαίο ηλεκτρονικό εισιτήριο ή αν, προς τον σκοπό αυτόν, απαιτείται επίσης η ύπαρξη ειδικής νομικής σχέσεως μεταξύ των εν λόγω μεταφορέων.

Το αιτούν δικαστήριο είχε την άποψη, αφενός, ότι η κράτηση με ενιαίο τίμημα που συνεπάγεται την έκδοση ενιαίου εισιτηρίου για το σύνολο των επίμαχων πτήσεων αρκεί για να διαπιστωθεί ότι οι πτήσεις αυτές αποτελούν αντικείμενο «ενιαίας κρατήσεως», κατά την έννοια της νομολογίας που μνημονεύθηκε στη σκέψη 13 της παρούσας αποφάσεως, και, αφετέρου, ότι από το άρθρο 2, στοιχεία στʹ και ζʹ, του κανονισμού (ΕΚ) 261/2004 προκύπτει ότι ο επιβάτης δικαιούται να λάβει αποζημίωση από πραγματικό αερομεταφορέα όταν ο τελευταίος, χωρίς να έχει συμμετάσχει στην κράτηση ή στην επιβεβαίωση αυτής, επιτρέπει σε ένα μεσάζοντα ή σε έναν οργανωτή ταξιδιών να δέχεται και να καταχωρίζει τέτοια κράτηση. Το αιτούν δικαστήριο εκτίμησε ότι η ερμηνεία αυτή είναι σύμφωνη με τον σκοπό διασφαλίσεως υψηλού επιπέδου προστασίας των επιβατών, ο οποίος μνημονεύεται στην αιτιολογική σκέψη 1 του κανονισμού αυτού, καθόσον ενισχύει την εμπιστοσύνη εκείνων οι οποίοι απευθύνονται, κατά την αγορά εισιτηρίων, σε μεσάζοντα εξουσιοδοτημένο από τον αερομεταφορέα.

Δεύτερον, σε περίπτωση που γίνει δεκτή αντίθετη ερμηνεία των ανωτέρω διατάξεων, το αιτούν δικαστήριο επισήμανε ότι, αν τουλάχιστον οι δύο επίμαχες πτήσεις που εκτελέστηκαν από την American Airlines, ήτοι οι πτήσεις μεταξύ Ζυρίχης και Φιλαδέλφειας και Φιλαδέλφειας και Κάνσας Σίτι, πρέπει να θεωρηθούν ως πτήση με άμεση ανταπόκριση, τίθεται το ζήτημα αν ο κανονισμός (ΕΚ) 261/2004 έχει εφαρμογή σε περίπτωση πτήσεως από την Ελβετία προς τρίτη χώρα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το Bundesgerichtshof (Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο) ανέστειλε την ενώπιόν του διαδικασία και υπέβαλε στο Δικαστήριο προδικαστικά ερωτήματα.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε, μεταξύ άλλων, ότι τo άρθρο 2, στοιχείο ηʹ, του κανονισμού (ΕΚ) 261/2004 [κανονισμού για τη θέσπιση κοινών κανόνων αποζημίωσης των επιβατών αεροπορικών μεταφορών και παροχής βοήθειας σε αυτούς σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης και ματαίωσης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης], έχει την έννοια ότι ο όρος «πτήση με άμεση ανταπόκριση» καλύπτει πράξη μεταφοράς αποτελούμενη από πλείονες πτήσεις, εκτελούμενες από πραγματικούς αερομεταφορείς οι οποίοι δεν συνδέονται με ειδική έννομη σχέση, σε περίπτωση που οι πτήσεις έχουν συνδυαστεί από ταξιδιωτικό πρακτορείο το οποίο χρέωσε συνολική τιμή και εξέδωσε ενιαίο εισιτήριο για την πράξη αυτή, με αποτέλεσμα επιβάτης ο οποίος αναχώρησε από αερολιμένα ευρισκόμενο στο έδαφος κράτους μέλους και έφτασε με σημαντική καθυστέρηση στον προορισμό της τελευταίας πτήσεως να μπορεί να επικαλεστεί το δικαίωμα αποζημιώσεως δυνάμει του άρθρου 7 του εν λόγω κανονισμού.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA