«Στοπ» στους ελέγχους ταξιδιωτικών εγγράφων επιβατών λεωφορείων που διασχίζουν εσωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν από το Δικαστήριο της ΕΕ

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με τη δημοσιευθείσα στις 13-12-2018 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφαίνεται ότι ο κώδικας συνόρων του Σένγκεν (ήτοι ο κανονισμός (EΚ) 562/2006, για τη θέσπιση του κοινοτικού κώδικα σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα) δεν επιτρέπει στη Γερμανία να υποχρεώνει τις επιχειρήσεις μεταφορών με λεωφορεία που εκμεταλλεύονται διασυνοριακές γραμμές να ελέγχουν το διαβατήριο και τον τίτλο διαμονής των επιβατών πριν από την είσοδο στη γερμανική επικράτεια.

Επιπλέον, το ΔΕΕ επισημαίνει ότι τέτοιοι έλεγχοι έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους και, επομένως, απαγορεύονται.

Ειδικότερα, κατά το ΔΕΕ, οι επίμαχοι έλεγχοι, δεδομένου ότι διενεργούνται κατά τον χρόνο που οι επιβάτες επιβιβάζονται στο λεωφορείο στην αρχή του διασυνοριακού ταξιδιού, συνιστούν ελέγχους στο εσωτερικό της επικράτειας του οικείου κράτους μέλους και απαγορεύονται όταν έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους.

Ιστορικό της υπόθεσης

Κατά τη γερμανική νομοθεσία, κάθε επιχείρηση μεταφορών με λεωφορεία που εκτελεί τακτικά διασυνοριακά δρομολόγια εντός του χώρου Σένγκεν με προορισμό τη Γερμανία υποχρεούται να ελέγχει το διαβατήριο και τον τίτλο διαμονής των επιβατών πριν από τη διέλευση των γερμανικών συνόρων. Σκοπός του ελέγχου αυτού είναι να αποτρέπεται η μεταφορά στη γερμανική επικράτεια υπηκόων τρίτων χωρών που δεν έχουν τα εν λόγω ταξιδιωτικά έγγραφα. Προς εξασφάλιση της τήρησης της ως άνω υποχρέωσης ελέγχου, οι αστυνομικές αρχές δύνανται να εκδίδουν απόφαση περί απαγόρευσης τέτοιων μεταφορών, επ’ απειλή χρηματικών ποινών, εις βάρος επιχειρήσεων μεταφορών ως προς τις οποίες διαπιστώνεται ότι έχουν μεταφέρει στη γερμανική επικράτεια υπηκόους τρίτων χωρών που δεν έχουν τα εν λόγω ταξιδιωτικά έγγραφα.

Η Touring Tours und Travel και η Sociedad de Transportes, οι οποίες εδρεύουν, αντιστοίχως, στη Γερμανία και την Ισπανία, είναι επιχειρήσεις που διοργανώνουν ταξίδια και μεταφορές με λεωφορεία και εκμεταλλεύονται τακτικές γραμμές με προορισμό τη Γερμανία οι οποίες διασχίζουν τα σύνορα της Γερμανίας με τις Κάτω Χώρες και με το Βέλγιο. Εκτιμώντας ότι οι επιχειρήσεις αυτές είχαν μεταφέρει στη Γερμανία σημαντικό αριθμό υπηκόων τρίτων χωρών που δεν είχαν τα απαιτούμενα ταξιδιωτικά έγγραφα, η Bundespolizeipräsidium (διεύθυνση της ομοσπονδιακής αστυνομίας, Γερμανία) εξέδωσε το 2004, κατόπιν προειδοποίησης, αποφάσεις με τις οποίες τους απαγόρευε, επ’ απειλή χρηματικής ποινής, να μεταφέρουν στο γερμανικό έδαφος υπηκόους τρίτων χωρών που δεν είχαν το απαιτούμενο διαβατήριο και τους απαιτούμενους τίτλους διαμονής.

Οι δύο επιχειρήσεις μεταφορών με λεωφορεία άσκησαν προσφυγές κατά των ανωτέρω απαγορευτικών αποφάσεων ενώπιον των γερμανικών δικαστηρίων. Διατηρώντας αμφιβολίες ως προς τη συμβατότητα της επίδικης υποχρέωσης ελέγχου με την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν, το Bundesverwaltungsgericht (Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο, Γερμανία) υπέβαλε σχετικό ερώτημα στο Δικαστήριο.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με αυτή την απόφασή του, το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι ο κώδικας συνόρων του Σένγκεν (όπως ίσχυε το 20141) δεν επιτρέπει2 να επιβάλλεται στις επιχειρήσεις που διοργανώνουν ταξίδια με λεωφορεία προς τη Γερμανία η επίδικη υποχρέωση διενέργειας ελέγχου ούτε να εκδίδονται αποφάσεις με τις οποίες απαγορεύεται, επ’ απειλή χρηματικής ποινής, στις επιχειρήσεις που παρέβησαν την υποχρέωση αυτή να πραγματοποιούν οιαδήποτε νέα μεταφορά υπό τις ίδιες συνθήκες.

Οι επίμαχοι έλεγχοι, δεδομένου ότι διενεργούνται κατά τον χρόνο που οι επιβάτες επιβιβάζονται στο λεωφορείο στην αρχή του διασυνοριακού ταξιδιού, συνιστούν ελέγχους στο εσωτερικό της επικράτειας του οικείου κράτους μέλους και απαγορεύονται όταν έχουν ισοδύναμο αποτέλεσμα με τους συνοριακούς ελέγχους.

Κατά το Δικαστήριο, οι επίμαχοι έλεγχοι έχουν τέτοιο αποτέλεσμα και, συνεπώς, απαγορεύονται.

Πράγματι, οι έλεγχοι αυτοί έχουν ως αποκλειστικό σκοπό να διασφαλισθεί ότι μπορεί πράγματι να επιτραπεί η είσοδος στο γερμανικό έδαφος στους επιβαίνοντες στο λεωφορείο, οι οποίοι προτίθενται να διασχίσουν τα γερμανικά σύνορα. Επομένως, σκοπός των ελέγχων είναι να εμποδισθεί η είσοδος στο γερμανικό έδαφος των επιβατών εκείνων που δεν έχουν τα απαιτούμενα ταξιδιωτικά έγγραφα, όπως ακριβώς είναι και ο σκοπός των ελέγχων που διενεργεί η αστυνομία συνόρων κατά τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων. Η γενεσιουργός τους αιτία είναι ακριβώς η διέλευση εσωτερικών συνόρων.

Επιπροσθέτως, η επίδικη υποχρέωση ελέγχου είναι γενικού χαρακτήρα και αφορά όλες τις διασυνοριακές γραμμές λεωφορείων, ανεξαρτήτως της συμπεριφοράς των οικείων προσώπων και ανεξαρτήτως περιστάσεων από τις οποίες προκύπτει κίνδυνος προσβολής της δημοσίας τάξης. Επιπλέον, ο έλεγχος των ταξιδιωτικών εγγράφων πρέπει να διενεργείται κατά συστηματικό τρόπο σε όλα τα πρόσωπα που ταξιδεύουν σε οιαδήποτε διασυνοριακή γραμμή λεωφορείων. Αντιθέτως, η υποχρέωση διενεργείας του επίμαχου ελέγχου δεν καλύπτει τις γραμμές μεταφοράς με λεωφορεία που περιορίζονται στο γερμανικό μόνον έδαφος, παρότι αυτές ενδέχεται να διανύουν ίση ή και μεγαλύτερη ακόμη απόσταση από τις διασυνοριακές γραμμές στις οποίες εφαρμόζεται η εν λόγω υποχρέωση διενέργειας ελέγχου.

Δεδομένου ότι η υποχρέωση διενέργειας ελέγχου είναι, αυτή καθαυτήν, αντίθετη προς τον κώδικα συνόρων του Σένγκεν, ο τελευταίος αντιτίθεται επίσης στην επιβολή κυρώσεων λόγω παράβασης της υποχρέωσης αυτής διά της έκδοσης αποφάσεων περί απαγόρευσης μεταφοράς, επ’ απειλή χρηματικής ποινής.

Γίνεται υπόμνηση ότι η προδικαστική παραπομπή παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, να υποβάλουν στο Δικαστήριο ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, κατά τον ίδιο τρόπο, τα άλλα εθνικά δικαστήρια που επιλαμβάνονται παρόμοιου προβλήματος.

Το πλήρες κείμενο της αποφάσεως είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA

• 1. Ο κανονισμός (ΕΚ) 562/2006, ο οποίος ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών των υποθέσεων των κυρίων δικών, καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/399, περί κώδικα της Ένωσης σχετικά με το καθεστώς διέλευσης προσώπων από τα σύνορα (κώδικας συνόρων του Σένγκεν)
• 2. Το Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι δεν εξέτασε ούτε την οδηγία 2002/90/ΕΚ (για τον ορισμό της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου, διέλευσης και διαμονής), ούτε την απόφαση-πλαίσιο 2002/946/ΔΕΥ (για την ενίσχυση του ποινικού πλαισίου για την πρόληψη της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου, διέλευσης και διαμονής), ούτε την οδηγία 2001/51/EΚ (για τη συμπλήρωση των διατάξεων του άρθρου 26 της Σύμβασης εφαρμογής της Συμφωνίας του Σένγκεν της 14ης Ιουνίου), τις οποίες επικαλέστηκε η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας προκειμένου να υποστηρίξει ότι, βάσει του δικαίου της Ένωσης, τα κράτη μέλη οφείλουν να επιβάλλουν στους μεταφορείς προσώπων υποχρεώσεις ελέγχου όπως οι επίμαχες, καθώς και τις προσήκουσες κυρώσεις. Πράγματι, το Bundesverwaltungsgericht δήλωσε ρητώς ότι δεν χρειαζόταν διευκρινίσεις όσον αφορά την επιρροή που ενδεχομένως ασκούν οι ανωτέρω πράξεις.