Η Κομισιόν ενεργοποιεί τη διαδικασία επί παραβάσει σε βάρος της Πολωνίας

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Τη Δευτέρα 2 Ιουλίου 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει, βάσει του άρθρου 258 ΣΛΕΕ, αποστέλλοντας προειδοποιητική επιστολή στην Πολωνία σχετικά με τον πολωνικό νόμο περί του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Στις 3 Ιουλίου, οι 27 από τους 72 δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου —περισσότεροι από ένας στους τρεις δικαστές— αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να εξαναγκαστούν σε συνταξιοδότηση λόγω του γεγονότος ότι ο νέος πολωνικός νόμος περί του Ανωτάτου Δικαστηρίου μειώνει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης των δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου από τα 70 στα 65 έτη. Το μέτρο αυτό εφαρμόζεται επίσης για τον Πρώτο Πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, του οποίου η εξαετής θητεία θα τερματιστεί πρόωρα. Σύμφωνα με τον νόμο, δίνεται στους εν ενεργεία δικαστές η δυνατότητα να δηλώσουν την επιθυμία τους να παραταθεί η θητεία τους από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, παράταση που μπορεί να χορηγηθεί για περίοδο τριών ετών και να ανανεωθεί μία φορά. Δεν έχουν καθοριστεί κριτήρια για την απόφαση του Προέδρου και δεν υπάρχει δυνατότητα δικαστικής επανεξέτασης της εν λόγω απόφασης.

Η Επιτροπή είναι της γνώμης ότι τα εν λόγω μέτρα υπονομεύουν την αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, καθώς και τη μονιμότητα των δικαστών, και, ως εκ τούτου, η Πολωνία παραβαίνει τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει του άρθρου 19 παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε συνδυασμό με το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Μολονότι ο πολωνικός νόμος περί του Ανωτάτου Δικαστηρίου έχει ήδη συζητηθεί στο πλαίσιο του διαλόγου για το κράτος δικαίου μεταξύ της Επιτροπής και των πολωνικών αρχών, δεν έχει καλυφθεί ικανοποιητικά μέσω αυτής της διαδικασίας. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η θέσπιση διαβούλευσης με το Εθνικό Δικαστικό Συμβούλιο (ΕΔΣ) δεν συνιστά αποτελεσματική διασφάλιση, όπως ισχυρίζονται οι πολωνικές αρχές. Η γνώμη του ΕΔΣ δεν είναι δεσμευτική και βασίζεται σε ασαφή κριτήρια. Επιπλέον, μετά τη μεταρρύθμιση της 8ης Δεκεμβρίου 2017, το ΕΔΣ απαρτίζεται πλέον από δικαστές που διορίζονται από το πολωνικό Κοινοβούλιο —γεγονός που δεν συνάδει με τα ευρωπαϊκά πρότυπα όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Δεδομένου ότι δεν σημειώθηκε πρόοδος μέσω του διαλόγου για το κράτος δικαίου, και της επικείμενης εφαρμογής του νέου καθεστώτος συνταξιοδότησης για τους δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου, η Επιτροπή αποφάσισε να δρομολογήσει επειγόντως αυτήν τη διαδικασία επί παραβάσει. Η πολωνική κυβέρνηση θα έχει προθεσμία ενός μηνός για να απαντήσει στην προειδοποιητική επιστολή της Επιτροπής. Παράλληλα, η Επιτροπή είναι έτοιμη να συνεχίσει τον εν εξελίξει διάλογο για το κράτος δικαίου με την Πολωνία, ο οποίος παραμένει ο δίαυλος που προτιμά η Επιτροπή για την επίλυση της συστημικής απειλής κατά του κράτους δικαίου στην Πολωνία. 

Ιστορικό 

Το κράτος δικαίου είναι μία από τις κοινές αξίες στις οποίες βασίζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μαζί με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν την ευθύνη, βάσει των Συνθηκών, να διασφαλίζουν τον σεβασμό του κράτους δικαίου ως θεμελιώδους αξίας της Ένωσης και να εξασφαλίζουν ότι η νομοθεσία, οι αξίες και οι αρχές της ΕΕ γίνονται σεβαστές.

Ορισμένα γεγονότα στην Πολωνία ώθησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ξεκινήσει διάλογο με την πολωνική κυβέρνηση τον Ιανουάριο του 2016, βάσει του πλαισίου για το κράτος δικαίου. Η Επιτροπή ενημερώνει τακτικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για κάθε εξέλιξη.

Στις 29 Δεκεμβρίου 2017, η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει σχετικά με τον πολωνικό νόμο περί της οργάνωσης των τακτικών δικαστηρίων, επίσης λόγω των διατάξεών του περί συνταξιοδότησης και των επιπτώσεων τους στην ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος. Στις 20 Δεκεμβρίου 2017, η Επιτροπή παρέπεμψε την υπόθεση αυτή στο Δικαστήριο.

Επίσης, στις 20 Δεκεμβρίου 2017, η Επιτροπή επικαλέστηκε τη διαδικασία του άρθρου 7 παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση για πρώτη φορά, υποβάλλοντας αιτιολογημένη πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για τη διαπίστωση της ύπαρξης σαφούς κινδύνου σοβαρής παραβίασης του κράτους δικαίου από την Πολωνία.

Κατά την ακρόαση της Πολωνίας στη σύνοδο του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων στις 26 Ιουνίου, στο πλαίσιο της διαδικασίας του άρθρου 7 παράγραφος 1, οι πολωνικές αρχές δεν παρείχαν καμία ένδειξη για μελλοντικά μέτρα κάλυψης των επιφυλάξεων που εξακολουθεί να διατηρεί η Επιτροπή. Ως εκ τούτου, στις 27 Ιουνίου 2018, το Σώμα των Επιτρόπων αποφάσισε να εξουσιοδοτήσει τον πρώτο Αντιπρόεδρο, Φρανς Τίμμερμανς, να κινήσει αυτήν τη διαδικασία επί παραβάσει. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να συνεχίσει τον εν εξελίξει διάλογο για το κράτος δικαίου με την Πολωνία, ο οποίος παραμένει ο δίαυλος που προτιμά η Επιτροπή για την επίλυση της συστημικής απειλής κατά του κράτους δικαίου στην Πολωνία.

Για περισσότερες πληροφορίες

Για τη γενική διαδικασία επί παραβάσει, βλ. MEMO/12/12.