Ανάγκη για περισσότερη διαφάνεια και έλεγχο κατά την εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου από τα κράτη μέλη

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Η επίβλεψη που ασκεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά την εφαρμογή από τα κράτη μέλη του δικαίου της ΕΕ χρήζει ενίσχυσης, σύμφωνα με με νέα πανοραμική επισκόπηση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).

Συγκεκριμένα, η πανοραμική επισκόπηση του ΕΕΣ με τίτλο «Πώς εφαρμόζεται το δίκαιο της ΕΕ στην πράξη: Οι αρμοδιότητες επίβλεψης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δυνάμει του άρθρου 17, παράγραφος 1, της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση», η οποία δημοσιεύθηκε στις 3-09-2018, καταλήγει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει περιθώρια να ενισχύσει περαιτέρω την επίβλεψη του τρόπου με τον οποίο το δίκαιο της ΕΕ εφαρμόζεται στην πράξη στα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο της επισκόπησης εξετάζονται οι δραστηριότητες επίβλεψης της Επιτροπής και προσδιορίζονται οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες για το μέλλον. Επισημαίνεται επίσης η ανάγκη για διαφάνεια, λογοδοσία και έλεγχο κατά την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ.

Δυνάμει της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την υποχρέωση να επιβλέπει την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ από τα κράτη μέλη. Ο εν λόγω ρόλος της είναι καταλυτικός για τη διασφάλιση των συνολικών επιδόσεων και της λογοδοσίας της ΕΕ. Οι δραστηριότητες επίβλεψης της Επιτροπής περιστρέφονται γύρω από τη διαχείριση του κινδύνου παραβίασης του δικαίου της ΕΕ από κράτη μέλη, η οποία ενδεχομένως να οδηγήσει στην κίνηση διαδικασιών επί παραβάσει δυνάμει του άρθρου 258 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

Οι ελεγκτές κάλυψαν διάφορους τομείς πολιτικής της ΕΕ στους οποίους τα κράτη μέλη οφείλουν να εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ στην έννομη τάξη τους, καθώς και τις δραστηριότητες επίβλεψης που ασκούν οι αρμόδιες για τους τομείς αυτούς γενικές διευθύνσεις της Επιτροπής. Η επισκόπηση δεν είναι έλεγχος· παρουσιάζει απλώς περιγραφές και αναλύσεις που βασίζονται σε δημοσιευμένες πληροφορίες και πληροφορίες για τις οποίες οι συμμετέχοντες σε αυτήν έδωσαν τη συγκατάθεσή τους να δημοσιευθούν.

Πολλοί είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τον κίνδυνο διάπραξης παραβάσεων και, συνεπώς, η επίβλεψη της εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου ανάγεται σε απαιτητικό εγχείρημα. Μεταξύ αυτών των παραγόντων συγκαταλέγονται το μέγεθος του δικαιικού σώματος που πρέπει να παρακολουθείται και η πολυπλοκότητα πολλών νομικών πράξεων, το γεγονός ότι οι πόροι της ΕΕ είναι άμεσα διαθέσιμοι, η ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων αντί της διαδικασίας επί παραβάσει σε διαφορετικούς τομείς πολιτικής, καθώς και οι ρυθμίσεις των ίδιων των κρατών μελών που διέπουν το νομοθετικό έργο τους και την επίβλεψή του.

Οι ελεγκτές παρουσιάζουν ορισμένους από τους τρόπους με τους οποίους έχει αναλάβει δράση η Επιτροπή μέχρι σήμερα. Η Επιτροπή έχει θέσει προτεραιότητες για την επιβολή και σημεία αναφοράς για τη διεκπεραίωση των καταγγελιών των πολιτών και των περιπτώσεων εικαζόμενης παράβασης. Έχει οργανώσει την επίβλεψη που ασκεί ανά τομέα πολιτικής και την έχει ενσωματώσει στο θεματολόγιο της βελτίωσης της νομοθεσίας, ήτοι στο σύστημα σχεδιασμού πολιτικών και νομοθεσίας, κατά τρόπο που να συντελεί στην επίτευξη των κύριων στόχων τους και συνακόλουθα στη λήψη τεκμηριωμένων δημόσιων αποφάσεων. Ελέγχει συστηματικά τον τρόπο με τον οποίο η νομοθεσία της ΕΕ μεταφέρεται στο εθνικό δίκαιο, αξιοποιεί τις καταγγελίες των πολιτών και διενεργεί έρευνες για την εξακρίβωση εικαζόμενων περιπτώσεων μη συμμόρφωσης, ενώ ακριβώς για την προώθηση αυτής της συμμόρφωσης έχει ενισχύσει τη συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφοριών με τα κράτη μέλη. Έρχεται σε άμεση επικοινωνία με ενδιαφερόμενα μέρη και υποβάλλει δημοσίως στοιχεία σχετικά με τις δραστηριότητες επίβλεψης που ασκεί.

Στο πλαίσιο της επισκόπησης, παρατίθενται επίσης παραδείγματα του έργου των ανώτατων οργάνων ελέγχου των κρατών μελών σε σχέση με τη συμμόρφωση σε εθνικό επίπεδο και αναδεικνύεται το πεδίο που προσφέρεται στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο προκειμένου να διενεργήσει εργασίες σχετικά με τις ρυθμίσεις επίβλεψης που εφαρμόζονται στο επίπεδο της ΕΕ.

Οι ελεγκτές παραθέτουν μια σειρά από σκέψεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να εκμεταλλευθεί τις δυνατότητες βελτίωσης που υπογραμμίζονται στην επισκόπησή τους. Καλούν την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο να ενισχύσει περαιτέρω τη λειτουργία της επίβλεψης που ασκεί με τους εξής τρόπους:

• εφαρμόζοντας την προσέγγιση της βελτίωσης της νομοθεσίας στην πολιτική επιβολής που ασκεί και πραγματοποιώντας μια εφ’ όλης της ύλης ανασκόπηση της οικονομίας, της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των δραστηριοτήτων επίβλεψής της·
• χρησιμοποιώντας τον προϋπολογισμό της ΕΕ με περισσότερο συντονισμένο τρόπο ώστε να διασφαλίζεται ότι τα κράτη μέλη εφαρμόζουν το δίκαιο της ΕΕ·
• ενθαρρύνοντας τις γενικές διευθύνσεις που είναι αρμόδιες για τους διάφορους τομείς πολιτικής να μοιραστούν τις γνώσεις και την εμπειρογνωσία που έχουν αποκομίσει από τα κράτη μέλη·
• προωθώντας τη συμμόρφωση κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται περισσότερο στις επιμέρους ανάγκες των μεμονωμένων κρατών μελών και εξασφαλίζοντας τη συνοχή της μεταξύ διαφορετικών τομέων πολιτικής,
• αναπτύσσοντας προτεραιότητες ως προς την επιβολή και σημεία αναφοράς για τον χειρισμό υποθέσεων, τα οποία να ενταχθούν σε ένα συνολικό πλαίσιο για τη διαχείριση των δραστηριοτήτων επίβλεψης,
• παρέχοντας περισσότερα συγκεντρωτικά και αναλυτικά στοιχεία προς διευκόλυνση των ενδιαφερόμενων μερών.

Δήλωση

«Η Επιτροπή καλείται να αναμετρηθεί με ένα σύνθετο νομικό τοπίο τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε επίπεδο κρατών μελών, με αποτέλεσμα η επίβλεψη της εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ να αναδεικνύεται σε ένα απαιτητικό εγχείρημα», δήλωσε ο Leo Brincat, Μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδιος για την επισκόπηση. «Η επισκόπησή μας αναδεικνύει μια σειρά από ευκαιρίες για ενίσχυση της λειτουργίας επίβλεψης της Επιτροπής, μέσω της περαιτέρω ενδυνάμωσης βασικών χαρακτηριστικών και πλεονεκτημάτων της τρέχουσας προσέγγισης που ακολουθεί.»

Υπενθυμίζεται ότι οι πανοραμικές επισκοπήσεις είναι περιγραφικά και αναλυτικά έγγραφα αναφερόμενα σε σύνθετους και ευρείς τομείς πολιτικής ή σε ανάλογα διαχειριστικά ζητήματα, στις οποίες το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) παρουσιάζει την πείρα και τις γνώσεις που αποκτά επί του εκάστοτε θέματος, συχνά μέσα από μια διατομεακή προοπτική.

Το πλήρες κείμενο πανοραμικής επισκόπησης είναι διαθέσιμο στην αγγλική γλώσσα στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)