«Κίτρινη κάρτα» από το Ευρ. Ελ. Συνέδριο ως προς τη μεταπρογραμματική εποπτεία σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία και Κύπρο

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Κατάλληλη η εποπτεία των κρατών μελών που έχουν λάβει χρηματοδοτική συνδρομή, χρήζει ωστόσο εξορθολογισμού, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ). 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ελέγχει κατά πόσον τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που εξέρχονται από πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής παραμένουν απαρέγκλιτα στη σωστή πορεία, προς όφελος τόσο των ιδίων όσο και των δανειστών τους. 

Το ΕΕΣ εξέτασε τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αποτελεσματικότητα της μεταπρογραμματικής εποπτείας για τα πέντε κράτη μέλη (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Κύπρο και Ελλάδα) που έλαβαν χρηματοδοτική συνδρομή μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. 

Η έκθεση του ΕΕΣ

Ειδικότερα, η έκθεση του ΕΕΣ αριθ. 18/2021, με τίτλο «Εποπτεία της Επιτροπής επί των κρατών μελών που εξέρχονται από πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής: ένα κατάλληλο εργαλείο που χρήζει εξορθολογισμού», η οποία δημοσιεύθηκε στις 15-09-2021, καταλήγει ότι, μολονότι η εποπτεία αποτελούσε κατάλληλο εργαλείο, η αποδοτικότητά της περιορίστηκε από την ασάφεια των στόχων και από το γεγονός ότι η υλοποίηση χαρακτηριζόταν από έλλειψη ορθολογικής οργάνωσης και εστίασης. Συνιστάται, συνεπώς, η επανεξέταση των διαδικασιών και η αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας, ειδικότερα προκειμένου οι δραστηριότητες εποπτείας της να ενσωματωθούν στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο.

Κατά την περίοδο 2010-2013, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Κύπρος και η Ελλάδα έλαβαν χρηματοδοτική συνδρομή συνολικού ύψους 468,2 δισεκατομμυρίων ευρώ. Βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ, τα κράτη μέλη που εξέρχονται από πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής υπόκεινται σε πρόσθετη εποπτεία. Επί του παρόντος, σε εποπτεία μετά το πρόγραμμα (ΕΜΠ) υπόκεινται η Κύπρος, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία. Η Ελλάδα υπόκειται σε ενισχυμένη εποπτεία, διότι θεωρείται ιδιαίτερα ευάλωτη σε οικονομικές δυσκολίες οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν δυσμενείς δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. 

Έως τον Μάιο του 2021, και τα πέντε κράτη μέλη είχαν συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις αποπληρωμής τους και είχαν ανακτήσει πρόσβαση στην αγορά με αποδεκτά επιτόκια. Η εποπτεία της Επιτροπής συνέβαλε στον καθησυχασμό των χρηματοπιστωτικών αγορών. Ωστόσο, δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι προήγαγε την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, κάτι που οφείλεται εν μέρει στην απουσία κινήτρων και ισχυρών μέσων επιβολής. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι η εποπτεία που ασκεί η Επιτροπή αλληλεπικαλύπτεται εν μέρει με την παρακολούθηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας της ικανότητας αποπληρωμής των ίδιων κρατών μελών. Επίσης, διαπίστωσαν αλληλεπικάλυψη μεταξύ ορισμένων δραστηριοτήτων της Επιτροπής, και συγκεκριμένα μεταξύ της ΕΜΠ και των εργασιών στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. 

Μολονότι οι αναλύσεις της Επιτροπής σχετικά με την κατάσταση των κρατών μελών ήταν γενικώς καλής ποιότητας, οι εκθέσεις που δημοσιεύονταν δεν εστίαζαν επαρκώς στην ικανότητα αποπληρωμής τους. Οι πληροφορίες σχετικά με τις αποπληρωμές των δανείων βρίσκονταν διάσπαρτες στις εκθέσεις, και υπήρχαν αδυναμίες στις αναλύσεις των κινδύνων για την ικανότητα αποπληρωμής. Οι ελεγκτές σημείωσαν ότι η νομοθεσία δεν αφήνει περιθώρια ευελιξίας: ακόμη και αν η Επιτροπή αξιολογήσει τον κίνδυνο μη αποπληρωμής ως χαμηλό, δεν μπορεί να αναστείλει την εποπτεία της ούτε να μειώσει τη συχνότητα υποβολής εκθέσεων. Επίσης, για τα τέσσερα κράτη μέλη που τελούν υπό ΕΜΠ, η Επιτροπή δεν προσδιόρισε επισήμως τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προτίθετο να παρακολουθεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρακολούθησε υλοποιούμενες από τα κράτη μέλη μεταρρυθμίσεις διαφορετικές από εκείνες που είχαν συμφωνηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής.

Στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, τα κράτη μέλη καλούνται να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση των τρωτών σημείων, λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ) που εκδίδονται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Ομοίως, στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που εγκρίθηκε πρόσφατα, τα κράτη μέλη οφείλουν να εξηγήσουν με ποιον τρόπο τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητάς τους συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που προσδιορίζονται στις ΣΑΧ που τα αφορούν. Σκοπός της εποπτείας της Επιτροπής είναι η επαλήθευση της προόδου που σημείωσε το κράτος μέλος στην αντιμετώπιση των προκλήσεων, σύμφωνα με τις ΣΑΧ. Ωστόσο, αν και η ίδια ειδική ομάδα της Επιτροπής είναι υπεύθυνη τόσο για την καθοδήγηση της υλοποίησης του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας όσο και για τον συντονισμό του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεν είναι αρμόδια για την ενισχυμένη εποπτεία. Οι ελεγκτές κρίνουν πως η Επιτροπή πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ένταξης της ΕΜΠ και της ενισχυμένης εποπτείας στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, και να συμφωνεί με τις εθνικές αρχές ως προς τον αναλυτικό κατάλογο των μεταρρυθμίσεων που θα υπόκεινται σε μεταπαρακολούθηση.

Δήλωση

«Οι δραστηριότητες μεταπρογραμματικής εποπτείας που εξετάσαμε ήταν κατάλληλες, αλλά χρήζουν εξορθολογισμού», δήλωσε ο Alex Brenninkmeijer, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για την έκθεση. «Ευελπιστούμε οι εργασίες μας να συμβάλουν στην εν εξελίξει επανεξέταση των ρυθμίσεων οικονομικής διακυβέρνησης στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν κατά τις συζητήσεις σχετικά με τον σχεδιασμό ενός μηχανισμού εποπτείας σε σχέση με την αποπληρωμή των δανείων που θα χορηγηθούν στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.»  

Γενικές πληροφορίες 

Γίνεται υπόμνηση ότι το ΕΕΣ παρουσιάζει τις ειδικές εκθέσεις του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ, καθώς και σε άλλους ενδιαφερομένους, όπως στα εθνικά κοινοβούλια, σε παράγοντες του αντίστοιχου κλάδου και σε εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών.

Το πλήρες κείμενο της έκθεσης είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο του ΕΕΣ (eca.europa.eu)