Δικαίωμα πραγματικής προσφυγής: Ένα εθνικό δικαστήριο υποχρεούται να εφαρμόσει απόφαση του συνταγματικού του δικαστηρίου που παραβιάζει το δίκαιο της ΕΕ;

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 26.09.2024 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) αποφάνθηκε ότι ένα εθνικό δικαστήριο δεν υποχρεούται να εφαρμόσει απόφαση του συνταγματικού του δικαστηρίου που παραβιάζει το δίκαιο της Ένωσης.

Σύμφωνα με το ΔΕΕ, στην περίπτωση αυτή, το εθνικό δικαστήριο δεν μπορεί να τιμωρηθεί.

Ιστορικό της υπόθεσης

Μετά τον θάνατο ενός ηλεκτρολόγου από ηλεκτροπληξία κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης, κινήθηκε διοικητική διαδικασία κατά του εργοδότη του. Ταυτόχρονα, κινήθηκε ποινική διαδικασία για αμέλεια και ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά του επόπτη. Οι πλησιέστεροι συγγενείς του θύματος συμμετείχαν ως πολιτικώς ενάγοντες στην ποινική διαδικασία. 

Το διοικητικό δικαστήριο που εξέτασε τη διαφορά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρούσα υπόθεση δεν αφορούσε «εργατικό ατύχημα». Ακύρωσε τις διοικητικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στον εργοδότη. Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, όπως ερμηνεύτηκε από το ρουμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, η διοικητική αυτή απόφαση εμποδίζει το ποινικό δικαστήριο να επανεξετάσει αν το ατύχημα συνιστά εργατικό ατύχημα. 

Στο πλαίσιο αυτό, το Court of Appeal, Brașov (Ρουμανία), ρώτησε το Δικαστήριο αν η εν λόγω εθνική νομοθεσία, όπως ερμηνεύθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο, είναι συμβατή με το δίκαιο της Ένωσης για την ασφάλεια των εργαζομένων. 

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε ότι το δίκαιο της Ένωσης αντιβαίνει σε νομοθεσία κράτους μέλους που, κατά το συνταγματικό δικαστήριο του, καθιστά την απόφαση διοικητικού δικαστηρίου για «εργατικό ατύχημα» τελεσίδικη για το ποινικό δικαστήριο, όταν ο νόμος αυτός εμποδίζει την ακρόαση των πλησιέστερων συγγενών του θύματος. 

Το δίκαιο της Ένωσης [η οδηγία 89/391/ΕΟΚ, σε συνδυασμό με το άρθρο 31, παράγραφος 1, του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης] αποσκοπεί στην προστασία της ασφάλειας των εργαζομένων και απαιτεί από τους εργοδότες να διασφαλίζουν ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον. Εναπόκειται στους εθνικούς φορείς να καθορίσουν τις διαδικασίες για την απόδοση ευθυνών στους εργοδότες σε περίπτωση μη εκπλήρωσης των εν λόγω υποχρεώσεων. Ωστόσο, οι διαδικασίες αυτές δεν μπορούν να εμποδίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων που παρέχει το δίκαιο της Ένωσης. 

Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι, στο πλαίσιο ενδίκων διαδικασιών, το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής περιλαμβάνει το δικαίωμα ακρόασης. Όταν ένα δικαστήριο εκδίδει απόφαση περί αστικής ευθύνης χωρίς να επιτρέπει τα ενδιαφερόμενα μέρη να προβάλλουν τα επιχειρήματά τους, το δικαίωμα αυτό παραβιάζεται. 

Συναφώς, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι οι εθνικοί δικαστές πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αρνούνται να ακολουθήσουν απόφαση του συνταγματικού τους δικαστηρίου, εάν η απόφαση αυτή είναι αντίθετη προς το δίκαιο της Ένωσης. Στην περίπτωση αυτή, δεν μπορούν να υποστούν πειθαρχικές κυρώσεις.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA