logo-print

H έννοια της ανωτέρας βίας, λόγω του COVID-19, κατά την εκτέλεση σύμβασης μίσθωσης (ΓνωμΝΣΚ 124/2021)

Τα μέτρα περιορισμού της διασποράς του covid-19 συνιστούν λόγο ανωτέρας βίας, που δικαιολογεί την παράταση του χρόνου εκπλήρωσης των συμβατικών υποχρεώσεων και την απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής μισθώματος

23/07/2021

23/07/2021

Ένδικη προστασία για ακίνητο φερόμενο ως "άγνωστου" ιδιοκτήτη - Β έκδοση, Βιβλιοθήκη Δικαίου Κτηματολογίου Νο 19 -

ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΤΣΙΛΙΓΓΕΡΙΔΟΥ

Αναγκαία Ομοδικία - Δομή και λειτουργία της ομοδικιακής δίκης XXII & 390

ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ / ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους τέθηκε το ερώτημα εάν η μισθώτρια εταιρεία κτιρίου, ιδιοκτησίας e-ΕΦΚΑ, επικαλείται βάσιμα την ύπαρξη ανωτέρας βίας κατά το χρονικό διάστημα από 25/02/2020 και έπειτα, εξαιτίας της πανδημίας του ιού COVID-19, ως λόγο επιμήκυνσης του χρονικού διαστήματος εντός του οποίου ήταν υποχρεωμένη να ολοκληρώσει το επενδυτικό της έργο, με ισόχρονη απαλλαγή καταβολής μισθώματος (ΓνωμΝΣΚ 124/2021).

Για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού Covid-19 η Πολιτεία έχει εκδώσει σειρά Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, κατ’ εξουσιοδότηση των οποίων έχει εκδοθεί μεγάλος αριθμός υπουργικών αποφάσεων κυρίως κοινών, με τις οποίες έχουν εξειδικευθεί τα μέτρα και οι προβλεπόμενοι περιορισμοί.

Ενδεικτικά, τα εν λόγω μέτρα αφορούν σε περιορισμό λειτουργίας των καταστημάτων και των επιχειρήσεων, περιορισμό κυκλοφορίας πολιτών, μετακινήσεων χερσαίων, αεροπορικών και θαλασσίων συνδέσεων, πρόβλεψη εξυπηρέτησης πολιτών από τις υπηρεσίες μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις. Η πολυνομία που έχει αναπτυχτεί, με περίπου  2.680 εκδοθέντα νομοθετήματα μέχρι σήμερα, καταδεικνύει ότι η πανδημία έχει επιφέρει μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στην ελληνική επικράτεια και όχι μόνο.

Περαιτέρω, ως ανωτέρα βία χαρακτηρίζεται οποιοδήποτε τυχηρό γεγονός, του οποίου η επέλευση, ως εκ της φύσεώς του, είναι για τις ανθρώπινες δυνάμεις απρόβλεπτη και αναπότρεπτη. Η κατηγορία των τυχηρών, για την οποία χρησιμοποιείται ο όρος ανωτέρα βία (vis major), περιλαμβάνει βασικά τις ακραίες περιπτώσεις εκείνων των περιστατικών που είναι για τις ανθρώπινες δυνάμεις αδύνατο να αποτραπούν ή τουλάχιστον δυσκολότερο από ό,τι τα λοιπά τυχηρά, δηλαδή τα υπό στενή έννοια, που βρίσκονται πλησιέστερα προς την αμέλεια. Επίσης, είναι δεδομένο πως στην έννοια της ανώτερης βίας εμπίπτει και το απρόβλεπτο και αναπότρεπτο γεγονός, το οποίο αποτελεί αποκύημα πράξης της κανονιστικά δρώσας Διοίκησης.

Σύμφωνα με το άρ. 330 του ΑΚ, ο οφειλέτης δεν απαλλάσσεται από την εκπλήρωση της ενοχής του, εάν η αδυναμία εκπλήρωσης οφείλεται σε υπαιτιότητά του, δηλαδή σε δόλο ή αμέλειά του. Δεν ευθύνεται δε εάν η αδυναμία του οφείλεται σε τυχηρό γεγονός. Στην έννοια του τυχηρού περιλαμβάνεται και η ανωτέρα βία. Είναι όμως δυνατόν η ευθύνη του οφειλέτη να επεκταθεί, καταλαμβάνοντας όχι μόνο τα (απλά) τυχηρά αλλά και τα γεγονότα ανωτέρας βίας. Αυτό,  κατά τη διάταξη του άρ. 361 ΑΚ, μπορεί να γίνει και με σύμβαση, οπότε και αποτελεί ζήτημα της βούλησης των μερών αν ο οφειλέτης θα ευθύνεται για όλα ή όχι και για ποια τυχαία περιστατικά. Σε περίπτωση αμφιβολίας, είναι εύλογο να γίνει δεκτό ότι τα μέρη δεν έφεραν ευθύνη για τα περιστατικά ανωτέρας βίας, μια και συνετοί συμβαλλόμενοι δεν αναλαμβάνουν συνήθως κινδύνους από απρόβλεπτα και αστάθμητα περιστατικά.

Εν προκειμένω, το Συμβούλιο διαπίστωσε πως ούτε από τους όρους της σύμβασης προκύπτει κάποια αναφορά περί επέκτασης της ευθύνης της μισθώτριας εταιρίας και για γεγονότα ανωτέρας βίας, ούτε ερμηνευτικά, με προσήλωση στην αληθή έννοια των συμφωνηθέντων, χωρίς προσκόλληση στη λεκτική διατύπωση των όρων, σε συνδυασμό πάντοτε προς τις αρχές της καλής πίστης και των συναλλαχτικών ηθών, συνάγεται ότι τα συμβαλλόμενα μέρη ήθελαν να επεκτείνουν την ευθύνη της μισθώτριας σε τέτοιο επίπεδο.

Ωστόσο, κατά την κρίση του Συμβουλίου, για να είναι δυνατή η νόμιμη επίκληση των μέτρων που έλαβε η Πολιτεία για τον περιορισμό της περαιτέρω διασποράς του ιού Covid 19, ως λόγου ανωτέρας βίας, θα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: (α) τα συγκεκριμένα περιστατικά ανωτέρας βίας να προκάλεσαν την αδυναμία εκπλήρωσης της όποιας παροχής ή καθυστέρησης εκπλήρωσης συμβατικής υποχρέωσης, (β) η μη εκπλήρωση της παροχής να προκλήθηκε από πρακτικές συνέπειες των προαναφερόμενων μέτρων της Πολιτείας, οι οποίες κείνται πέραν της δυνατότητας για έλεγχο του συμβαλλομένου μέρους που επικαλείται την ανωτέρα βία και (γ) δεν υπήρχαν άλλα δικαιολογημένα μέτρα ή ενέργειες που θα μπορούσαν να έχουν ληφθεί εκ μέρους της μισθώτριας, ώστε να αποφευχθεί ή μετριασθεί το γεγονός και οι συνέπειές του.

Κατόπιν των ανωτέρω, το Συμβούλιο δέχτηκε πως οι πράξεις της κανονιστικά δρώσας Πολιτείας για τον περιορισμό της περαιτέρω διασποράς του Covid-19, συνιστούν λόγο ανωτέρας βίας, με την επίκληση του οποίου, υπό την αίρεση της σωρευτικής συνδρομής των προαναφερομένων προϋποθέσεων, το αντισυμβαλλόμενο μέρος της αναδόχου εταιρείας δύναται να θεωρηθεί ότι ανυπαιτίως εμποδίστηκε στην ορθή και έγκαιρη εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεων αυτού κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα, ιδίως για την εκτέλεση των επενδυτικών έργων. Η αποδοχή, συνεπώς, της ύπαρξης λόγου ανωτέρας βίας συνιστά βάσιμο δικαιολογητικό λόγο για την ισόχρονη παράταση του χρόνου εκπλήρωσης των σχετικών συμβατικών υποχρεώσεών της και, ταυτόχρονα, για την απαλλαγή της για το ίδιο διάστημα της υποχρέωσης καταβολής μισθώματος.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ: Στην προκειμένη περίπτωση από την επισκόπηση των όρων της σύμβασης που περιλαμβάνονται στις διατάξεις του άρθρου 8 εδ. ε΄ και 10 εδ. γ΄ προκύπτει ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά για επέκταση της ευθύνης της μισθώτριας εταιρίας και για γεγονότα ανωτέρας βίας. Αλλά ούτε συνάγεται ερμηνευτικά με προσήλωση στην αληθή έννοια των συμφωνηθέντων, χωρίς προσκόλληση στη λεκτική διατύπωση των όρων, σε συνδυασμό πάντοτε προς τις αρχές της καλής πίστης και των συναλλαχτικών ηθών των διατάξεων των άρθρων 173 και 200 ΑΚ, ότι τα συμβαλλόμενα μέρη ήθελαν να επεκτείνουν την ευθύνη της μισθώτριας σε τέτοιο επίπεδο. Περαιτέρω δε για την έννοια της ανωτέρας βίας, η οποία θα καθορίσει και το εύρος της απαλλαγής της μισθώτριας εταιρίας είναι λογικό να συναχθεί ότι τα μέρη ως σώφρονες συμβαλλόμενοι ακολουθούν τα πάγια πορίσματα της θεωρίας και νομολογίας. Όμως, στην προκειμένη περίπτωση, για να είναι δυνατή η νόμιμη επίκληση, ως λόγου ανωτέρας βίας, των μέτρων που έλαβε η Πολιτεία, κατά το χρονικό διάστημα από 25.02.2020 ημερομηνία έκδοσης της 1ης ΠΝΠ έως και 25.02.2021, για τον περιορισμό της περαιτέρω διασποράς του ιού Covid 19, θα πρέπει να συντρέχουν οι κάτωθι προϋποθέσεις σωρευτικά: α) ότι τα συγκεκριμένα περιστατικά ανωτέρας βίας να προκάλεσαν την αδυναμία εκπλήρωσης της όποιας παροχής ή καθυστέρησης εκπλήρωσης συμβατικής υποχρέωσης, β) η μη εκπλήρωση της παροχής να προκλήθηκε από πρακτικές συνέπειες των προαναφερόμενων μέτρων της Πολιτείας, οι οποίες κείνται πέραν της δυνατότητας για έλεγχο του συμβαλλομένου μέρους που επικαλείται την ανωτέρα βία και γ) δεν υπήρχαν άλλα δικαιολογημένα μέτρα ή ενέργειες που θα μπορούσαν να έχουν ληφθεί εκ μέρους της μισθώτριας, ώστε να αποφευχθεί ή μετριασθεί το γεγονός και οι συνέπειές του (βλ. σχετ. ΝΣΚ 29/2021, Επίτομη Ερμηνεία Αστικού Κώδικα και ΕισΝΑΚ, Μ. Μαργαρίτης και Α. Μαργαρίτη, Εκδ. Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2016, σελ. 293-304).

Δείτε αναλυτικά τη γνωμοδότηση εδώ.

Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως ΙΙΙ/α Β έκδοση
Ιδιωτικό Ασφαλιστικό Δίκαιο Ζ έκδοση
send