«Πράσινο φως» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα μέτρα στήριξης της ΕΑΣ από το Ελληνικό Δημόσιο

Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος

Με σημερινή της απόφαση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα ελληνικά μέτρα για την εταιρεία Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) δεν εμπίπτουν στο πεδίο ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ, επειδή αφορούν την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας της Ελλάδας.

Ωστόσο, η Ελλάδα οφείλει να ανακτήσει ποσό έως 55 εκατ. ευρώ δημόσιας στήριξης για τις μη στρατιωτικές δραστηριότητες της ως άνω εταιρείας, το οποίο προκάλεσε νόθευση του ανταγωνισμού κατά παράβαση των κανόνων της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων.

Ιστορικό της υπόθεσης

Η εταιρεία Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα ΑΕ - ΕΑΣ είναι ελληνική εταιρεία, η οποία ανήκει κατά 99,8% στο ελληνικό Δημόσιο, κατά 0,18% στην Τράπεζα Πειραιώς (ιδιωτικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα) και κατά 0,02% σε ιδιώτες.

Η ΕΑΣ κατασκεύαζε τόσο προϊόντα του τομέα της άμυνας (π.χ. όπλα πεζικού, πυρομαχικά, οπλικά συστήματα, δεξαμενές καυσίμων αεροσκαφών) όσο και προϊόντα για μη στρατιωτικούς σκοπούς (π.χ. μικρά πιστόλια, εκρηκτικά για κατασκευαστικές εργασίες, πυροτεχνήματα).

Από το 2004, η εταιρεία αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες.

Κατά την περίοδο 2004-2011, η Ελλάδα ενέκρινε μια σειρά μέτρων στήριξης της ΕΑΣ. Τα μέτρα αυτά περιλάμβαναν άμεση επιχορήγηση από το κράτος ύψους 10 εκατ. ευρώ, αύξηση του κεφαλαίου κατά 158 εκατ. ευρώ και αρκετές κρατικές εγγυήσεις για δάνεια μέχρι 942 εκατ. ευρώ.

Η Επιτροπή με απόφασή της, που δημοσιεύτηκε στις 6-03-2013, άρχισε διεξοδική έρευνα των ελληνικών μέτρων υπέρ της ΕΑΣ.

Στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι, βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις (άρθρα 107, 108 και 109 ΣΛΕΕ), οι προβληματικές επιχειρήσεις μπορούν να λάβουν κρατικές ενισχύσεις μόνο υπό ορισμένους αυστηρούς όρους, οι οποίοι προβλέπονται στις εφαρμοστέες κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση επιχειρήσεων [νυν κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης του 2014 (βλ. πλήρες κείμενο εδώ) και προηγουμένως κατευθυντήριες γραμμές για τις ενισχύσεις διάσωσης και αναδιάρθρωσης του 2004 (βλ. πλήρες κείμενο εδώ)]. Η αρχή αυτή ακολουθείται ώστε να αποφεύγεται η εξάρτηση των επιχειρήσεων από δημόσια κονδύλια και να ενθαρρύνεται η αποτελεσματική διαχείριση των επιχειρήσεων και ο μεταξύ τους ανταγωνισμός με βάση τις επιδόσεις τους.

Επιπλέον, η Συνθήκη της ΕΕ αναγνωρίζει πλήρως το δικαίωμα των κρατών μελών να λαμβάνουν τα μέτρα που θεωρούν αναγκαία για την προστασία ουσιωδών συμφερόντων της ασφάλειάς τους σε σχέση με την παραγωγή στρατιωτικών προϊόντων (άρθρο 346 ΣΛΕΕ). Τα μέτρα αυτά εξαιρούνται από την αξιολόγηση βάσει των κανόνων της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων. Ταυτόχρονα, η δημόσια στήριξη για τις μη στρατιωτικές δραστηριότητες εταιρειών του τομέα της άμυνας πρέπει να συμμορφώνονται με τους κανόνες της ΕΕ περί κρατικών ενισχύσεων. Οι απαιτήσεις για τις προβληματικές επιχειρήσεις καθορίζονται στις ως άνω κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων.

Απόφαση της Επιτροπής

Η Επιτροπή κατόπιν διενέργειας της ως άνω διεξοδικής έρευνας, κατέληξε στα εξής συμπεράσματα:  

• Η μεγάλη πλειονότητα των ελληνικών μέτρων για την ΕΑΣ δεν εμπίπτει στο πεδίο του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ, διότι τα μέτρα αυτά εξυπηρέτησαν τα ελληνικά συμφέροντα ασφάλειας.

Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μεγάλο ποσοστό των μέτρων (ήτοι το σύνολο της άμεσης επιχορήγησης ύψους 10 εκατ. ευρώ από το κράτος και το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης κεφαλαίου και των κρατικών εγγυήσεων) στήριξε τη στρατιωτική παραγωγή της ΕΑΣ και αφορούσε αποκλειστικά προϊόντα απαραίτητα για την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας της Ελλάδας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα μέτρα εξαιρούνται από την αξιολόγηση των κρατικών ενισχύσεων.

• Ορισμένα μέτρα της Ελλάδας (ύψους 55 εκατ. ευρώ) για τις μη στρατιωτικές δραστηριότητες της ΕΑΣ ισοδυναμούσαν με παράνομη κρατική ενίσχυση κατά παράβαση των κανόνων της ΕΕ.

Η Επιτροπή κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι, από την άλλη πλευρά, ένα μικρό ποσοστό των ελληνικών μέτρων στήριξε τις μη στρατιωτικές δραστηριότητες της ΕΑΣ. Συνεπώς, τα εν λόγω μέτρα υπόκεινται σε όρους σύμφωνα με τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ. Δεδομένου ότι η ΕΑΣ ήταν προβληματική επιχείρηση, οι όροι αυτοί καθορίζονται στις τότε εφαρμοστέες ως άνω κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ του 2004 σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα, βάσει των εν λόγω κατευθυντήριων γραμμών απαιτείτο από την Ελλάδα να υποβάλει αξιόπιστο σχέδιο αναδιάρθρωσης για να αποκαταστήσει την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της εταιρείας, καθώς και να προτείνει αντισταθμιστικά μέτρα για τον μετριασμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που προκαλούνται από την ενίσχυση.

Ελλείψει τέτοιου σχεδίου αναδιάρθρωσης και αντισταθμιστικών μέτρων, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα μέτρα αυτά συνιστούν κρατική ενίσχυση, η οποία τώρα πρέπει να ανακτηθεί από την Ελλάδα.

Στα μέσα του 2013, στο πλαίσιο της τακτικής επανεξέτασης του παλαιότερου προγράμματος χρηματοδοτικής βοήθειας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ - EFSF), η Ελλάδα ανέλαβε την υποχρέωση να εκδώσει αμετάκλητη απόφαση σχετικά με το μέλλον της ΕΑΣ. Κατόπιν τούτου, η Ελλάδα έχει πράγματι διασπάσει την προηγούμενη οντότητα της ΕΑΣ σε μια εταιρεία για τα συνδεόμενα με τον τομέα της άμυνας προϊόντα και σε χωριστή εταιρεία για τις μη στρατιωτικές δραστηριότητες. Η πρώτη εταιρεία για προϊόντα συνδεόμενα με τον τομέα της άμυνας έχει την επωνυμία Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα Ανώνυμη Βιομηχανική και Εμπορική Εταιρεία (στρατιωτική ΕΑΣ). Η χωριστή εταιρεία για τις μη στρατιωτικές δραστηριότητες είναι η μόνη που ευθύνεται για την επιστροφή της παράνομης ενίσχυσης και πρόκειται να εκκαθαριστεί. Αυτή η πραγματική διάσπαση της στρατιωτικής ΕΑΣ θα συμβάλει στο να διασφαλιστεί ότι ενδεχόμενη μελλοντική στήριξη που είναι αναγκαία για τα ουσιώδη συμφέροντα ασφάλειας δεν θα υπόκειται σε εξέταση βάσει των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις.

Γίνεται υπόμνηση ότι, οι κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις απαιτούν καταρχήν την ανάκτηση των παράνομων κρατικών ενισχύσεων προκειμένου να αρθεί η στρέβλωση του ανταγωνισμού που προκάλεσαν οι ενισχύσεις. Οι κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις δεν προβλέπουν πρόστιμα και η ανάκτηση δεν έχει τον χαρακτήρα επιβολής ποινής στη συγκεκριμένη εταιρεία, αλλά απλώς αποκαθιστά την ίση μεταχείριση με τις άλλες εταιρείες. Η Επιτροπή εξέθεσε στην απόφασή της τη μεθοδολογία για τον υπολογισμό της αξίας των ενισχύσεων που πρέπει να ανακτηθούν από την ΕΑΣ.

Η μη εμπιστευτική εκδοχή της απόφασης θα δημοσιευθεί με αριθμό υπόθεσης SA.34308 στο μητρώο κρατικών ενισχύσεων στον δικτυακό τόπο Ανταγωνισμού της Επιτροπής αφ' ης στιγμής διευθετηθούν τυχόν ζητήματα απορρήτου. Στο εβδομαδιαίο ηλεκτρονικό δελτίο για τις κρατικές ενισχύσεις «State Aid Weekly e-News» καταχωρίζονται οι νέες αποφάσεις περί κρατικών ενισχύσεων που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο και στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ.