Συνέπειες της παραβάσεως της υποχρέωσης δημοσιοποίησης των μέτρων εξυγίανσης πιστωτικού ιδρύματος (απόφαση ΔΕΕ)

​Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος 

Με τη δημοσιευθείσα στις 05.09.2024 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι η μη δημοσίευση των μέτρων εξυγίανσης πιστωτικού ιδρύματος δεν συνεπάγεται ότι τα μέτρα αυτά καθίστανται ανίσχυρα ή ότι δεν παράγουν τα αποτελέσματά τους σε άλλο κράτος μέλος.

Ιστορικό της υπόθεσης

Τον Αύγουστο του 2014, η Τράπεζα της Πορτογαλίας έλαβε μέτρα εξυγίανσης του πορτογαλικού πιστωτικού ιδρύματος Banco Espírito Santo SA (BES), το οποίο αντιμετώπιζε σοβαρές χρηματοπιστωτικές δυσχέρειες. Στο πλαίσιο αυτό συστάθηκε η μεταβατική τράπεζα Novo Banco. Τα στοιχεία του ενεργητικού, τα στοιχεία του παθητικού και τα λοιπά μη περιουσιακά στοιχεία της BES μεταβιβάστηκαν στη Novo Banco. Εντούτοις, ορισμένα στοιχεία του παθητικού εξαιρέθηκαν από τη μεταβίβαση και παρέμειναν στην περιουσία της BES. 

Τον Οκτώβριο του 2014, η Τράπεζα της Ισπανίας δημοσίευσε πληροφορίες σχετικά με τη μερική μεταβίβαση των δραστηριοτήτων της BES στη Novo Banco όσον αφορά την Ισπανία. Στην ανακοίνωση αναγραφόταν ότι η Novo Banco συνέχιζε χωρίς διακοπή τις συνήθεις δραστηριότητες της BES και ότι το εν λόγω μέτρο λογιζόταν ως μέτρο εξυγίανσης κατά την έννοια της οδηγίας σχετικά με την εξυγίανση και την εκκαθάριση των πιστωτικών ιδρυμάτων. 

Τον Δεκέμβριο του 2015, η Τράπεζα της Πορτογαλίας εξέδωσε δύο αποφάσεις για την τροποποίηση και την αποσαφήνιση της απόφασής της του Αυγούστου 2014 όσον αφορά τα στοιχεία του παθητικού της BES που δεν είχαν μεταβιβαστεί στη Novo Banco. 

Πλείονες πελάτες του ισπανικού υποκαταστήματος της Novo Banco θεώρησαν ότι η Novo Banco αναλαμβάνει τις ευθύνες που συνδέονται με διάφορες συμβάσεις χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών τις οποίες είχαν συνάψει σε προγενέστερο χρόνο με την BES Ισπανίας1​. Κατόπιν της αρνήσεως της Novo Banco να αναλάβει τις ευθύνες αυτές, οι πελάτες κίνησαν ένδικες διαδικασίες. 

Στο πλαίσιο αυτό, το ισπανικό Ανώτατο Δικαστήριο διατήρησε αμφιβολίες ως προς την υποχρέωση των ισπανικών δικαστηρίων να αναγνωρίζουν τα αποτελέσματα των μέτρων εξυγίανσης που ελήφθησαν από την Τράπεζα της Πορτογαλίας, διότι τα μέτρα αυτά δεν δημοσιεύτηκαν κατά τα προβλεπόμενα στην οδηγία. Υπέβαλε, ως εκ τούτου, σχετικά προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο.

Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο απάντησε ότι η μη δημοσίευση μέτρου εξυγίανσης από τις αρχές του κράτους μέλους καταγωγής (της Πορτογαλίας) δεν συνεπάγεται ότι το μέτρο καθίσταται ανίσχυρο ή ότι δεν παράγει τα αποτελέσματά του στο κράτος μέλος υποδοχής (στην Ισπανία). 

Ελλείψει δημοσίευσης των μέτρων εξυγίανσης, το δίκαιο του κράτους μέλους καταγωγής πρέπει να παρέχει στα πρόσωπα που θίγονται από τα μέτρα αυτά στο κράτος μέλος καταγωγής τη δυνατότητα να ασκήσουν μέσο έννομης προστασίας κατά των μέτρων εξυγίανσης εντός εύλογης προθεσμίας η οποία αρχίζει από το χρονικό σημείο κατά το οποίο τους κοινοποιήθηκαν τα μέτρα αυτά ή κατά το οποίο τα εν λόγω πρόσωπα έλαβαν γνώση ή όφειλαν ευλόγως να έχουν λάβει γνώση των μέτρων.

Τέλος, η αναγνώριση στην Ισπανία των αποτελεσμάτων των μέτρων εξυγίανσης τα οποία ελήφθησαν στην Πορτογαλία και τα οποία προβλέπουν τη διατήρηση στο παθητικό της BES της υποχρέωσης να καταβάλει τα οφειλόμενα από προσυμβατική ή συμβατική ευθύνη ποσά δεν φαίνεται να συνιστά ούτε παραβίαση της αρχής της ασφάλειας δικαίου ούτε προσβολή του δικαιώματος ιδιοκτησίας ούτε παράβαση της υποχρέωσης διασφάλισης της προστασίας των καταναλωτών. Συναφώς, πρέπει ιδίως να υπογραμμιστεί ότι τα μέτρα αυτά ανταποκρίνονται στον σκοπό γενικού συμφέροντος τον οποίο επίσης επιδιώκει η Ένωση και ο οποίος συνίσταται στη διασφάλιση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και στην αποτροπή συστημικού κινδύνου.

Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.

Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα CURIA

• 1. Πρόκειται, πρώτον, για σύμβαση ενυπόθηκου δανείου, η οποία περιείχε τη λεγόμενη ρήτρα «κατώτατου επιτοκίου», ορίζουσα ελάχιστο επιτόκιο ύψους 2%, δέυτερον, μία ιδιάζουσα χρηματοοικονομική σύμβαση, η οποία ήταν ένα πολύπλοκο χρηματοοικονομικό προϊόν υψηλού κινδύνου, με κυμαινόμενο επιτόκιο συνδεόμενο με την εξέλιξη των μετοχών άλλων πιστωτικών ιδρυμάτων και, τρίτον, ένα ομόλογο με προτεραιότητα εξόφλησης για ποσό 100.000 ευρώ, εκδοθέν από την BES. Κατά τον χρόνο της αγοράς του από τον πελάτη, το ομόλογο αποτελούσε μέρος της περιουσίας της Novo Banco, στην οποία είχε μεταβιβαστεί δυνάμει της απόφασης του Αυγούστου του 2014.