Η πρόσβαση στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Ο Κανονισμός 1049/2001 έχει ως στόχο να καθορίσει τις αρχές, τους όρους και τα όρια του δικαιώματος πρόσβασης στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής που προβλέπει το άρθρο 255 της συνθήκης ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΕΚ).

Επίσης έχει ως στόχο να καθορίσει τους κανόνες που εξασφαλίζουν την άσκηση του δικαιώματος αυτού και να προωθήσει ορθές διοικητικές πρακτικές σχετικά με την πρόσβαση στα έγγραφα.

 

Με τον Κανονισμό επιχειρείται να καταστεί την πρόσβαση στα έγγραφα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων ευκολότερη για τους πολίτες.

Κάθε είδος εγγράφων μπορεί να κοινοποιηθεί, υπό τους όρους που προβλέπει ο κανονισμός και εντός των ορίων των προβλεπόμενων εξαιρέσεων.

Τούτο εφαρμόζεται σε όλα τα έγγραφα που έχει το θεσμικό όργανο, τα οποία έχουν εκπονηθεί ή ληφθεί από αυτό και βρίσκονται στην κατοχή του, σε όλους τους τομείς δραστηριότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Δικαιούχοι είναι όλοι οι πολίτες της ΕΕ και όποια φυσικά ή νομικά πρόσωπα κατοικούν ή έχουν την έδρα τους σε χώρα της ΕΕ.

Εξαιρέσεις και δικαιώματα τρίτων

Τα θεσμικά όργανα αρνούνται την πρόσβαση σε έγγραφο στην περίπτωση που η διάδοση μπορεί να θίξει την προστασία:

• του δημόσιου συμφέροντος, όσον αφορά τη δημόσια ασφάλεια, την άμυνα, τις διεθνείς σχέσεις και τη χρηματοδοτική, νομισματική ή οικονομική πολιτική της ΕΕ ή χώρας της ΕΕ,
• του δημόσιου βίου και της σωματικής ακεραιότητας ενός ατόμου, ιδίως σύμφωνα με την νομοθεσία της ΕΕ όσον αφορά την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα,
• των εμπορικών συμφερόντων προσώπου,
• των δικαιοδοτικών διαδικασιών και των νομικών γνωμοδοτήσεων,
• των στόχων των δραστηριοτήτων εποπτείας, έρευνας και ελέγχου.

Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, μπορούν, εφόσον αυτό δικαιολογείται από ανώτερο δημόσιο συμφέρον, να αρνηθούν να διαδώσουν κάποιο συγκεκριμένο έγγραφο.

Η πρόσβαση σε εσωτερικό έγγραφο που έχει συνταχθεί από θεσμικό όργανο μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο άρνησης μόνο στην περίπτωση που η διάδοση του θίγει σοβαρά τη διαδικασία λήψης αποφάσεως του εν λόγω θεσμικού οργάνου, με εξαίρεση την περίπτωση που ανώτερο δημόσιο συμφέρον δικαιολογεί τη διάδοσή του.

Στην περίπτωση εγγράφων τρίτων , το θεσμικό όργανο τους συμβουλεύεται για να καθορίσει κατά πόσον είναι δυνατή η εξαίρεση.

Έγγραφα στις χώρες της ΕΕ

Όταν σε μια χώρα της ΕΕ υποβάλλεται αίτηση σχετικά με έγγραφο που βρίσκεται στην κατοχή του, προερχόμενη από θεσμικό όργανο, η εν λόγω χώρα πρέπει να συμβουλεύεται το συγκεκριμένο θεσμικό όργανο, ώστε να διασφαλίζει ότι η διάδοση συνάδει με τους στόχους του παρόντος κανονισμού. Η χώρα μπορεί αντ’ αυτού να υποβάλει αίτηση στο θεσμικό όργανο.

Αιτήσεις πρόσβασης, διαχείρισή τους και πρόσβαση στα έγγραφα

Οι αιτήσεις πρόσβασης στα έγγραφα διατυπώνονται γραπτά, ακόμα και με ηλεκτρονικά μέσα, σε μια από τις γλώσσες της ΕΕ. Ο αιτών δεν υποχρεούται να δικαιολογήσει την αίτησή του.

Οι αιτήσεις πρόσβασης στα έγγραφα αντιμετωπίζονται πάραυτα. Στον αιτούντα αποστέλλεται απόδειξη παραλαβής. Εντός προθεσμίας 15 εργάσιμων ημερών από την καταχώριση της αίτησης, το θεσμικό όργανο δίνει θετική ή αρνητική απάντηση σχετικά με την πρόσβαση στο αιτηθέν έγγραφο.

Σε περίπτωση πλήρους ή μερικής άρνησης, ο αιτών μπορεί να απευθύνει, εντός προθεσμίας 15 ημερών μετά τη λήψη της απάντησης από το θεσμικό όργανο, επιβεβαιωτική αίτηση με σκοπό το θεσμικό όργανο να αναθεωρήσει τη θέση του.

Η πρόσβαση στα έγγραφα πραγματοποιείται είτε μέσω επιτόπου εξέτασης είτε με τη χορήγηση αντιγράφου.

Διαχείριση ευαίσθητων εγγράφων

Τα ευαίσθητα έγγραφα είναι τα έγγραφα που προέρχονται από τα θεσμικά όργανα ή τους οργανισμούς που αυτά έχουν ιδρύσει, από τις χώρες της ΕΕ, από τις τρίτες χώρες ή από τους διεθνείς οργανισμούς, που έχουν χαρακτηριστεί ως TRES SECRET/TOP SECRET, SECRET ή CONFIDENTIEL. Οι αιτήσεις πρόσβασης στα ευαίσθητα έγγραφα αντιμετωπίζονται αποκλειστικά από άτομα εξουσιοδοτημένα να αναλάβουν γνώση του περιεχομένου των εγγράφων αυτών. Τα ευαίσθητα έγγραφα δεν εγγράφονται στο μητρώο ή χορηγούνται κατόπιν συμφωνίας με την εκδούσα αρχή.

Μητρώα και διοικητικές πρακτικές

Προς διευκόλυνση της πρόσβασης στα έγγραφα, κάθε θεσμικό όργανο παρέχει πρόσβαση σε ένα μητρώο εγγράφων. Το μητρώο παρέχεται και σε ηλεκτρονική μορφή.

Οι χώρες της ΕΕ συνεργάζονται με τα θεσμικά όργανα προς ενημέρωση των πολιτών. Τα θεσμικά όργανα αναπτύσσουν ορθές διοικητικές πρακτικές για να εξασφαλίσουν την άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης που εξασφαλίζει ο παρών κανονισμός. Συνιστούν διοργανική επιτροπή, η οποία αναλαμβάνει τη μελέτη των καλύτερων πρακτικών, την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων διαφορών και την πρόβλεψη των εξελίξεων στον τομέα της πρόσβασης του κοινού στα έγγραφα.

Δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα

Δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα τα ακόλουθα έγγραφα:

• οι προτάσεις της Επιτροπής,
• οι κοινές προτάσεις που εκδίδονται βάσει των άρθρων 251 και 252 της συνθήκης ΕΚ,
• οι αποφάσεις-πλαίσια, οι αποφάσεις και οι συμβάσεις που προβλέπονται στο άρθρο 34 της συνθήκης ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ),
• οι συμβάσεις που υπογράφονται μεταξύ των χωρών της ΕΕ βάσει του άρθρου 293 της συνθήκης ΕΚ,
• οι διεθνείς συμφωνίες που συνάπτονται από την ΕΕ ή σύμφωνα με το άρθρο 24 της συνθήκης ΕΕ.

Εκθέσεις και μέτρα εφαρμογής

Κάθε θεσμικό όργανο δημοσιεύει ετήσια έκθεση για το παρελθόν έτος στην οποία αναφέρεται ο αριθμός αρνήσεων πρόσβασης σε έγγραφα από μέρους του θεσμικού οργάνου, οι λόγοι των αρνήσεων αυτών, καθώς και ο αριθμός των ευαίσθητων εγγράφων που δεν είναι εγγεγραμμένα στο μητρώο.

Περισσότερες πληροφορίες για τη διαφάνεια διατίθενται εδώ.

Συναφείς Πράξεις

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής [COM(2008) 229 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη εφημερίδα].

Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι η τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1049/2001 στα πλαίσια της πρότασης ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 4ης Απριλίου 2006 σχετικά με την πρόσβαση στα κείμενα των θεσμικών οργάνων (A6-0052/2006), του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1367/2006 της 6ης Σεπτεμβρίου 2006 για τη σύμβαση του Århus, και της δημόσιας διαβούλευσης σχετικά µε την αναθεώρηση του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1049/2001 (SEC(2008) 29/2).

Η πρόταση στηρίζει τις τροποποιήσεις ως προς τα παρακάτω άρθρα:

• o σκοπός του κανονισμού, που είναι να επιτρέπει την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων•
• οι δικαιούχοι του κανονισμού, οι οποίοι μπορούν να είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ανεξάρτητα από την υπηκοότητα ή το κράτος κατοικίας•
• το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού, το οποίο δεν περιλαμβάνει έγγραφα που υποβάλλονται στα Δικαστήρια από τρίτα μέρη. Επίσης το πεδίο εφαρμογής δεν περιλαμβάνει έγγραφα που σχετίζονται με έρευνα, εφόσον η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί ή η σχετική απόφαση δεν έχει οριστικοποιηθεί•
• ο ορισμός της έννοιας του εγγράφου, που υποδεικνύει ότι το έγγραφο έχει διαβιβαστεί επίσημα στον αποδέκτη ή τους αποδέκτες του, έχει κυκλοφορήσει το πλαίσιο του θεσμικού οργάνου ή έχει καταγραφεί με άλλο τρόπο. Επίσης, ο ορισμός του εγγράφου θα πρέπει να καλύπτει τα δεδομένα που περιέχουν τα ηλεκτρονικά συστήματα, εφόσον μπορούν να εξάγονται αυτά υπό εύληπτη μορφή•
• οι εξαιρέσεις του κανονισμού, που περιλαμβάνουν έγγραφα που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος, που σχετίζονται με δικαστικές διαδικασίες, διαδικασίες διαιτησίας και επίλυσης διαφορών και αποσκοπούν στην προστασία των διαδικασιών επιλογής του προσωπικού ή των συμβαλλόμενων μερών. Η δημοσιοποίηση μη επαγγελματικών προσωπικών δεδομένων δημοσίων υπαλλήλων και εκπροσώπων ομάδων συμφερόντων διέπεται από τη νομοθεσία της ΕΚ σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 45/2001)•
• οι διαβουλεύσεις με τρίτα μέρη, που προβλέπουν την υποχρέωση να ζητείται η γνώμη των αρχών της χώρας της ΕΕ από την οποία προέρχεται το έγγραφο, εκτός αν το τελευταίο διαβιβάζεται στο πλαίσιο διαδικασίας θέσπισης νομοθετικής πράξης της ΕΕ ή μη νομοθετικής πράξης γενικής εφαρμογής•
• οι αιτήσεις για έγγραφα, η οποίες λαμβάνουν υπόψη τη σαφήνεια με την οποία ζητείται, και συνεπώς προσδιορίζεται, το έγγραφο. Ως προς τις επιβεβαιωτικές αιτήσεις, η προθεσμία επεξεργασίας τους παρατείνεται από 15 σε 30 εργάσιμες ημέρες. Σε περίπτωση ακόμη και εν μέρει άρνησης της πρόσβασης, ο αιτών μπορεί να προβεί σε δικαστική προσφυγή κατά του θεσμικού οργάνου ενώπιον του Πρωτοδικείου και/ή να καταθέσει καταγγελία στον ευρωπαίο διαμεσολαβητή•
• πρόσβαση στο έγγραφο κατόπιν της αιτήσεως, η οποία δεν μπορεί να παρεκκλίνει από τους ειδικούς όρους πρόσβασης που καθορίζονται στο κοινοτικό ή εθνικό δίκαιο, όπως η καταβολή τέλους•
• η ενεργός διάδοση εγγράφων, η οποία προβλέπει άμεση πρόσβαση σε έγγραφα που διαβιβάζονται στο πλαίσιο διαδικασίας θέσπισης νομοθετικής πράξης της ΕΕ ή μη νομοθετικής πράξης γενικής εφαρμογής. Κάθε θεσμικό όργανο καθορίζει τις διάφορες άλλες κατηγορίες στις οποίες έχει άμεση πρόσβαση το κοινό.

Δείτε σχετικά: Δικαστήριο ΕΕ: Η Κομισιόν δεν μπορεί να αρνείται αυτομάτως την πρόσβαση πολίτη σε δικαστικά έγγραφα

Με πληροφορίες από eur-lex.europa.eu